Bana gelince
     Bu kitabı derlemek benim için çetin oldu. Çünkü büyük bir dava... Büyük bir insan... Olgun insan... Benim ise sadece adım Kemal, Namık Kemal "yazıcı olgun." Ama ben olgunluktan da yazıcılıktan da çok uzaklardayım.
     Bu kitabı yazmadım, sadece derledim. Bahçe çok büyüktü... Güller... Çiçekler... Benim ellerim küçüktü. Takatım yetersiz... Ne kadar derleyebildiysem onu size sunuyorum. Bunlar solmayan güllerdir. Bu kitabı seven olursa, bir kere değil, sık sık okumasını dilerim. Ben öyle yapmak istiyorum. Belki birgün, derlediklerim beni etkiler de, adıma uygun olurum. Tanrı'dan ümit kesilir mi?
     Değerli okuyucum, bunlar içimden gelen içten sözlerim. Sizi alkışlıyorum. Alkış doğu Türkçelerinde "dua" demek, sizden de alkış istiyorum, doğu Türkçelerindeki anlama göre... Sağ olunuz, sağlıklı olunuz. Bahtınız ve yolunuz açık olsun.

Namık Kemal ZEYBEK

Allah'a giden yol
     İnsanoğlu'nun yaşarken ulaştığı en yüce yükseliş Mirac'dır. Mirac, Allah elçisinin Allah'a eriştiği andır. Orada "an" var mıdır, yok mudur? Zaman hala orada mıdır? Bilmiyoruz. Bildiğimiz, Allah, elçisi ile "ses ve harf aracılığı" ve başka bir aracı da olmadan doğrudan görüşmüştür. Kur'an ayetlerini getirmekte aracılık yapan Cebrail adlı ulu melek bile Yüce Muhammed'in vardığı noktaya varamamış, "yanarım" demiştir.
     Allah'ın elçisi, elçi olmadan önce, yıllarca Hıra mağarasında derin düşünceler içinde Varlığın sırlarını sorguladı ve Mutlak Varlığı aradı. Elçi'nin Elçi olması, Cebrail ile görüşmesiyle gerçekleşti. Emin adamdı... Doğruydu... Düzgün yaşıyordu... Putlara tapmıyordu. Cahil arapların adetlerine uymuyordu. Bildiğince Tek Tanrı'ya tapınıyordu. Bütün bunlardan sonra Allah, Elçisine elçi göndermişti...
     Mirac ise ulaştığı, ulaşabildiği ve ulaşılabilecek en yüce dereceydi. Nasıl ulaşmıştı bu dereceye? Hangi işi, hangi ibadeti, hangi eylemi ile?
     Allah, Elçisine kendisi ile elçisiz doğrudan görüşme fırsatını niçin vermişti? O'nu en yüce noktaya, Cebrail'in bile yücelemediği noktaya niçin yüceltmişti?
     Ve hemen can yakıcı ikinci soru... Yüce Muhammed'in yolundan gidenlere de aynı yücelik verilecek mi? Yani Allah'ın didârı, cemali, Allah ile kavuşma, O'na inananlar için mümkün mü? Mümkünse nasıl, hangi yol ve hangi yöntemle?
     Bu soruların karşılığını Ahmet Yesevi, Hikmet'inin hemen başında veriyor.

     Sözü söyledim, kim isterse Allah'ı görmek
     Canını canına bağlasın, damarlarını eklesin
     Garip, yetim, fakirlerin gönlünü alsın.

     Bütün gücünü toplayıp, çabalarını tek hedefe yöneltip, gariplerin, yolda kalmışların, yetimlerin, anasız babasızların, fakirlerin, yoksulların yardımına koşanlar, işte onlar, Allah'a ulaşmak yoluna girmiş olanlardır.
     İşte Hikmet:

     Garip, fakir, yetimlerle Elçi ilgilendi
     O gecede Mirac oldu Allah'ı gördü
     Döndü geldi yine fakirlerin halini sordu.

     Sorunun karşılığı çok açıktır. Allah Elçisi'nin Mirac'a ulaşması insanların garipleriyle, fakirleriyle, yetimleriyle ilgilenmesiyle oldu. Öyleyse sen de Allah'a yücelmek istiyorsan işte yöntem:

     Nerde görsen gönlü kırık merhem ol!
     Öyle mazlum yolda kalsa hemdem ol!
     Mahşer günü dergahına mahrem ol!

     Akıllı isen işte bir Hikmet daha:
     Akıllı isen gariplerin gönlünü al
     Mustafa gibi ülkeyi gezip yetimleri ara.

     Divanı Hikmet'in yapraklarında ilerlemeği sürdürelim:

     Garip, fakir, yetimleri sevindir
     Aziz canını parçalarcasına çalış
     Yemek bulursan canın ile konuk eyle
     Hak'tan işitip bu sözleri söylüyorum.

     Hikmet:

     Garip, fakir, yetimleri kim sorarsa
     Razı olur ol kulundan Yüce Allah
     Ey habersiz, sen sebepsin, kalanı sırdır
     Hak Mustafa öğüdünü söylüyorum.

     Hikmet:

     Resul önüne bir yetim gelmişti
     Garip ve müptelâyım demişti
     Acıdı Resul onun haline
     İstediğini verdi eline
     Resul dedi ben de bir yetimim
     Yetimlik ve gariplikle yetişdim
     Muhammed dedi ki kim ki yetimdir
     Biliniz o benim has ümmetimdir
     Yetimi görseniz incitmeyiniz
     Garibi görseniz küstürmeyiniz

     Ahmet Yesevi'ye göre Yüce Muhammed'in yolunda, İslam dininde "en büyük, en yararlı ve en çabuk erdirici ibadet, insana hizmettir" ama ihtiyaçlı olana yani "garip, fakir, yetim olan insana hizmettir." desem ne dersiniz?
     Der misiniz ki: "Ahmet Yesevi'nin hikmetlerine göre öyle olduğu anlaşılıyor. Bakalım Yüce Muhammed ve Yüce Kur'an ne söylüyor?"
     Buyurun, kudsi hadis:

     "Allah dedi ki:
     - Ey insan hasta oldum, ziyaretime gelmedin.
     İnsan sordu:
     - Ey Rabbim sen alemlerin Rabbisin... Seni nasıl ziyaret edeyim?
     Allah buyurdu:
     - Bilmiyor musun? Falan kulum hasta oldu; ama sen onu ziyaret etmedin; eğer onu ziyaret etseydin; Beni yanında bulacaktın.
     Allah dedi ki:
     - Ey insan. Açtım, doyurulmamı istedim; beni doyurmadın.
     İnsan sordu:
     - Ey Rabbim ben seni nasıl doyururum? Sen alemlerin Rabbisin.
     Allah buyurdu:
     - Falan kulum senden yemek istedi; sen yedirmedin... Bilemedin mi? Ona yedirseydin beni yanında bulacaktın.
     Allah buyurdu:
     - Ey insan su istedim; vermedin.
     İnsan sordu:
     - Ey Rabbim sana nasıl su vereyim? Sen alemlerin Rabbisin.
     Allah buyurdu:
     - Falan kulum senden su istedi; vermedin. Ona su verseydin; Beni yanında bulacaktın... Bunu da mı anlayamadın?"

     Evet, bu bir kutsi hadistir. Yüce Elçi, Allah'ın vahyettiğini kendi sözleriyle bize anlatmıştır. Bunu da anlayamadık mı? Hasta, aç, susuz insanın gönlünü almak "Allah'a yakın olmanın en kestirme yoludur".
     Şimdi can alıcı sorunun karşılığına sıra geldi:
     "İslam dininde en önemli ibadet, insana hizmet" diyorsun? Peki İslam'ın ana kaynağı Yüce Kur'an ne söylüyor?
     Önce namaz suresi dediğimiz ve sık sık okuduğumuz "el-Mâun" suresinden başlayalım. İnançsızların ve inançlı gibi görünen yalancıların durumlarını anlatan el-Mâun suresi... Ne imiş onların durumları:

     "Din gününü yalan sayanı görüyor musun? İşte yetimi itip kakan; yoksulu doyurmayı özendirmeyen odur...
     Yazıklar olsun o namaz kılanlara... Onlar namazlarından gafildirler... Onlar gösterişçilerin tâ kendileridir... Zekâtı da menedenler onlardır."

     İşte Yüce Kuran'a göre münkir ve münafığın özellikleri:
     1- Yetimi itip kakmak
     2- Yoksulu doyurmayı özendirmemek
     3- Namazdan gafil olmak
     4- Gösterişçi olmak
     5- Zekâtı menetmek.

     Görüyor musunuz? Beş özellikten üçü garip, fakir, yetimlerle ilgili... Peki el-Beled suresinin 10-17 ayetleri ne söylüyor:

     "Biz ona iki yol gösterdik
     Fakat o sarp yokuşa saldıramadı
     Nedir sarp yokuş biliyor musun?
     Köleleri hürriyete kavuşturmaktır.

     Açlık günlerinde açları doyurmaktır.
     Yakındaki yetime
     Toprakta sürünen bir yoksula
     Sonra da iman edenlerden birbirine sabrı ve merhameti tavsiye edenlerden olmaktır."

     Daha var mı? Elbette var. İşte el-İsra 26. ayet:

     "Hısıma, yoksula, yolda kalmışa hakkını ver."

     İşte en-Nur 22. ayet:

     "Sizden erdem ve servet sahibi olanlar, akrabasına, yoksullara, Allah yolunda göç edenlere vermekte kusur etmesin."

     İşte Bakara suresi 83. ayet:

     "... Allah'tan başkasına ibadet etmeyin, anaya, babaya, hısımlara, yetimlere, yoksullara iyilik yapın..."

     İşte en-Nisa 36. ayet:

     "Allah'a ibadet edin, ona eş koşmayın. Anaya, babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, gariplere, emriniz altındakilere iyilik edin."

     Denilebilir ki; Yüce Kur'an'da böyle daha bir çok ayet var. Ama insanlara yardımcı olmanın Allah'a ulaştıracağına dair ayet nerede?
     Buyrun er-Rûm suresine; işte 38. ayet:

     "Haydi akrabaya, yoksula, yol oğluna hakkını ver. Bu ALLAHIN CEMALİ'ni dilemekte olanlar için hayırlıdır ve onlar korktuklarından emin, umduklarına nail olacaklardır."

     Ayet çok açık değil mi? ALLAHIN CEMALİ'ni dileyenler, yani ALLAHA ULAŞMAK ve ONU GÖRMEK isteyenler, yani kendileri için Mirac talebinde bulunanlar, akrabaya, yoksula, yolda kalmışa haklarını verecekler. Yüce Kur'an "hak"larını ver diyor. Yani verilen onların hakkı olandır. Yüce Kur'an güvence veriyor. Diyor ki: "Onlar korktuklarından emin olacaklar; umduklarına erişeceklerdir."

     Yine Yüce Kur'an'a bakalım. el-İnsan ed-Dehr suresi:

     "Sevdiklerinden vererek yoksulu, yetimi, tutsağı doyururlar. Biz ancak Allah'ın cemali için yediriyoruz, sizden karşılık da beklemiyor, alkış da..."

     Ne diyordu Ahmet Yesevi atamız Hikmetli Divanında:

     "Kim Allah'a ulaşmak istiyorsa... Garip, yoksul, yetimlerin gönlünü alsın..."

Allah'a aşk ile ulaş
     Allah'a ulaşmak, Allah'a erişmek, Allah'a yücelmek, Allah ile buluşmak... Din yolunda olan insanın en yüce ereği... Yani AŞK...
     AŞK'ı veren de yüce ALLAH...
     Hikmetler Divanı'nda en çok söylenen sözdür. AŞK...

     "Yüce Allah aşıklara verdi aşkını
     Şükürler olsun yanıp tutuştum ben de
     İki âlem gözlerimde haşhaş tanesi
     Görünmedi yalnız Hakk'ı sevdim ben de

     Candan geçdim yalnız Hakk'ı cana kattım
     Ondan sonra derya olup taştım ben de
     Mekansızlığı seyrederek mâna açtım
     Dünya, ukba yüzbin defa boşadım ben de."

     Aşk Allah'a ulaşma coşkusu... Aşk'ın amacı ALLAH... Amaç sonsuzluk olunca AŞK'ın kendisi de amaç:

     Aşk yolunda yok olayım Hak bir ve var
     Ne eylersen âşık eyle ey Allah'ım
     Aşk gelince neler olur?

     "Aşkın kıldı şeyda beni
     Cümle âlem bildi beni
     Kaygım sensin dünü günü
     Bana sen gereksin sen."

     Aşk olmayınca ne olur?

     "Aşksızların ne dini var ne imanı
     Allah Elçisinin sözleri anlam kaynağı
     Nasıl desem anlayan bilen hani
     Bilmeyene desem gönlü katı olur."

     Aşk anlatmakla anlaşılır işlerden değil... Aşk'ın tadından kokusundan birşeyler gelmese ne anlarız Aşk'tan... Aşk'ı duymak ve yaşamak gerek...

     "Aşıkların bildiklerini halk bilemez."

     Aşıklar nefslerini öldürür ve Allah'ta dirilirler. Aşıklar sonsuzluk sırrı içinde yok olarak sonsuzluğa ulaşırlar. Bunun için de âşıklar ölmezler...

     "Gerçek aşıklar diridirler ölmezler
     Ruhları da yer altına girmezler
     Zâhid âbid bu anlamı bilmezler
     Gerçek aşıklar halkın Hızır'ıdırlar."

     Aşkın Kaynağı Nedir?
     Aşk gelince mi BİRLİK BİLİNCİ doğar, BİRLİK BİLİNCİ mi AŞK'ı oluşturur. İkisi de olur. Bir gerçek var... AŞK ile BİRLİK BİLİNCİ bir arada olur.
     Nedir Birlik Bilinci?
     İnsanoğlu her zaman ve zeminde kendisini var eden ve yöneten bir VARLIĞIN var olduğunu bilmiştir. BAZEN TEK TANRI, BAZEN ÇOK TANRILAR, BAZEN YILDIZLAR, BAZEN AY, BAZEN GÜNEŞ...
     TANRI anlayışları içinde doğruya en yakın olan TEK TANRI inancıdır. "Doğruya en yakındır" çünkü akla, mantığa, bilimlik yaklaşıma en uygun olanıdır.
     Birden çok KUDRET'in elinde varlık ne olurdu? Karmaşadan başka ne ortaya çıkardı. Bakınız Varlığın sonsuz düzenine... İşte TEK TANRI inancının kaynağı...
     "TEK TANRI inancı doğruya en yakındır" diyorum. Doğru olan ise TEK'in yani SONSUZLUĞUN yani BİR'in TANRI olduğu anlayışıdır.
     SONSUZ olandır ALLAH... Allah'tan başka varlık olsa ALLAH sınırlanmış olur. Her şey ALLAH'tandır. Gerçek VAR OLAN sadece ALLAH'tır. Allah'tan başka var dediklerimizin varlığı mecazidir, izafidir, görecelidir. Gölgenin varlığı gibi...
     İşte AŞK... Mecazi olan ama Mutlak'tan gelen İNSAN'ın Mutlak'a geri dönmek coşkusunun adı...
     Fenafillah dedikleri, Allah'ta yok olma ve ALLAH ile sonsuzluğa ulaşma halidir. SONSUZ güzellik, SONSUZ iyilik, SONSUZ hoşluk, SONSUZ hoşnutluk, SONSUZ DİNGİNLİK, SONSUZ mutluluk... Sonsuz boyutta sonsuzluk...
     Bakınız bu coşku ile Ahmet Yesevi'nin dediğine:

     "Baştan geçtim, candan geçtim hem imandan
     Bir ve Var'ım cemalini görür müyüm?"

     Peki bu dörtlük ile ne diyor ki:

     "Gerçek dertliye benim ilaç benim derman
     Hem âşıkım, hem aşık olunan benim canan
     Rahmet eyleyim, adım Rahman, zâtım Sübhan
     Bir nazarda içlerini safâlı kıldım."

     Aşık kim? Kim maşuk? Kim kime aşık olmuş? Kim Enel-Hak demiş, kim sübhani, sübhan benim... Bu iş ince iş, düz mantığı aşan iş... İşte Hikmet:

     "Canı gördüm cananda
     Aşkı gördüm meydanda
     Aşıkların meydanı
     Cümle bostan içinde

     Eri gördüm erleştim
     İstediğimi sordum
     Her şey sendedir, dedi
     Kaldım hayret içinde
     Miskin Hoca Ahmet cânı
     Hem gevherdir hem kaynak
     Cümle O'nun mekânı
     O mekânsızlık içinde."

     Ayık olalım ve anlayalım ki, biz Panteizm'den söz etmiyoruz. Hatta dediğimiz Vahdet-i Vücut da değil... Hallacı Mansur'un dediğini, biz demiyoruz. Ama Mansur'un dediği doğruydu Hallac için...
     İşte Hikmetler:

     "Mansur der: 'Enel Hak' erenler işi, doğru.
     Mollalar da: yanlış, gönlüne kötü gelip
     Söyleme Ene'l Hak, kafir oldun Mansur der
     Kur'an içinde budur deyip öldürdüler taş atıp
     Bilmediler mollalar Enel Hak'kın manasını
     Zahir ehline hal ilmini Hak görmedi münasip."

     Mansur aşk şehididir:

     "Şeyh Mansur öz başını darda gördü
     Nur gönderdi Hak cemalini orda gördü."

     Mansur'a sırlar açıldı. Mansur sırları açıkladı. Dar'a güle oynaya gitti. Vücudunu kesip biçtiler, sema ile raks ile cevap verdi. Kendisine eziyet yaptıklarını sananlara dualar etti. Herkes için iyilik istedi. Mansur darda AŞK yaşadı. Kanı ile abdest alıp AŞK NAMAZI kıldı.
     Diyorum ki, AŞK ince iştir. İşin doğrusunu ALLAH bilir. Sonsuzluğu ancak sonsuzluk anlar.
     İşte Hikmet:

     "Evvel Hu, Ahir Hu deyip sarsıl
     Hak cemalini göstermese ne olur
     Zahir Hu, Bâtın Hu deyip yola gir
     Hak cemalini göstermese ne olur."

     Diyorum ki, her şey O'dur. Evvel de, ahir de, görünen de, görünmeyen de... diyordu. Ahmet Yesevi...

İhlas, içtenlik
     "Önce ihlas gerek ey istekli âşıksan
     Candan geçip sıkıntılar çekip sadıksan
     Ondan sonra huzuruna layıksan
     Layık olmadan Allah'ını göremezsin."

     Böyle diyor Ahmet Yesevi... Âşıklığın ilk belirtisidir ihlas... İhlas yani din adına yaptığın her işi Allah için yapmak... Din adına yaptığın her işi severek, sevinerek yapmak... Yaptıklarının karşılığında insanlardan hiçbir şey beklememek... Dahası, dindarlığından ötürü insanların beğenisinden korkmak...
     İhlasın karşıtı riya... Yani gösteriş... İyi desinler, dindar desinler diye halka din adına yaptıklarını göstermek...
     Riya insan için en büyük tehlike kaynağı. İnsanların kendisini dindar bilmesinden hoşlanan; namazından, orucundan, tesbihinden, zikrinden, kılığından kıyafetinden, halinden, tavırlarından dindarlık akıtan din gösterişçileri gerçek dindarlığa ne kadar uzaktırlar. Bakınız Hikmetler Divanı'nda bunlar nasıl anlatılıyor. İşte gösterişçi dervişler:
     "Candan geçmeden 'Hû, Hû' demenin hepsi yalan
     Bu arsızdan sormayın soru, yolda kalan
     Pir hizmetini yaparız biz dervişiz derler
     Haram, mekruh ayırmaz torba doldurup yerler
     Gözlerinde yaş yok zikir halkasına girerler
     Görünüşleri derviştir hesap gününden korkmazlar
     Kötü işler işlerler haramlardan ürkmezler
     Gösteriş tesbihi ellerinde gözyaşı dökmezler."

     Yine bir hikmet:

     "Dervişim der halka gösteriş içinde
     Riya kılar yürür orda burda
     Allah için işler yapan gerçek derviş nerede
     Gerçek dervişlerin yeri ıssız yerlerdir.

     Kul Hoca Ahmet kulum diye söz deme
     Gösterişle yapıyorsan yaptıkların boş
     Şeriatta, tarikatta kazancın yok
     Ahirette yalancılar ortaya çıkar."

     Aşkı olanda gösteriş olmaz. Gösterişçiden âşık olmaz. Amaç ne ise ona ulaşılır. Halktan yararlanmaksa amaç, amaca ulaşılır. Hak'tan yoksun kalınır. Amaç Hak ise ona ulaşılır.

     "Hakk'a âşık sadıklar tenhada olur
     Tan vaktinde Hak önünde izzet görür
     Cennete girer Allah'ı görür rahat içinde
     Gizlidirler, halka niye gösteriş yapsınlar."

     Bir de gösterişçi, yalan şeyhler var... Yalan yanlış bir şeyler öğrenir, kendilerini halka "şeyh" diye satar ve bunu bir "geçim yolu" haline getirirler. Bazen de "seçim yolu" yaparlar... En tehlikelisi de bunlardır. Gösterişçi derviş kendisini yakar. Gösterişçi şeyh ise kendisiyle birlikte başkalarını da... Gösterişçinin sözünün etkisi yoktur. Boşuna insanlara vakit kaybettirir.

     Hikmet:

     "Zalimlerden şikayet etme, sen zalimsin.
     Gösterişçisin, sözlerinin yok etkisi...
     Dünya malını yığarsın doymaz gözün.
     Böylelerinin yeridir Siccin cehennemi..."

     İşte sahte şeyhlerin belirtileri:

     "Ahir zaman şeyhleri süslerler dışlarını
     İçtenlikten uzaklar bozuktur içerleri
     Keramet diye satar gaflet düşlerini
     Gösterişle halka kendilerini satarlar."

     Ve işte bir başka halleri:

     "Çekiştirme ağı kurdun halkı yoldan azdırdın
     Şeyhlik iddia ettin, gösteriş alıp sattın
     Şeytanla işler yaptın birlikte devran sürdün
     Sana ne diye, yüzünü göstersin."

     İşte halk için en büyük tehlike... Hakk'a rakip olanlar... Allah yerine şeyhe tapma sapmasına karşı uyanık olunmalı... İnsanlara kendisini şeyh diye tanıtıp kendilerine hizmet ettirenler, halkın dünyasını da, ukbasını da bozarlar. Bunun adı şirktir. Allah'a eş koşmaktır. Tasavvuf yolunun en tehlikeli sapma noktalarından birisidir. Ayaklar burda kayabilir. Sonu uçurumdur. Allah'a aşk ile ulaşmak isteyip, yol gösterici arayanlar, gerçekle yalancıyı iyi ayırmalıdırlar. Bakınız ne diyor Hikmet:

     "Şeyh'im deyip iddiacı Hakk'a ortak
     Benlik eyler Sübhanına olmaz yakın
     Uykusuz kalan dertsizlere tabib olan
     Bu dünyayı inananlara zindan eyler."

     Ve işte böylelerine en şiddetli uyarı:

     "Oruç tutup halka gösteriş yapanlar
     Namaz kılıp tesbih ele alanlar
     Şeyh'im deyip başka bina kuranlar
     Son nefeste imanlarını da yitirirler."

     Yani... Gösterişçinin, hayatı insanlara gösteriş yapmakla geçen şeyhlerin son nefeslerinde imanları da ellerinden gider.
     "Şeyh'im" deyip başka bina kuranlara karşı uyanık olunmalıdır.
     Şeyh tasavvuftaki anlamı ile maneviyat yollarından geçmiş, yolculuğunu tamamlayıp geri dönmüş ve tasavvuf yolcularına yol göstericiliği yapan insan demektir. Pir, mürşid, şeyh eş anlamlı sözlerdir.
     Tasavvuf yolunda bir yol gösterici gereklidir. Çünkü yolun incelikleri vardır. Tehlikeleri vardır. Ayakların kaydığı yerler vardır. Yol gösterici bütün bu konularda yolcuyu, yani dervişi uyaracaktır.
     Ancak!.. Kimi yol gösterici geçinenlerin kendileri de "tehlike" olabilirler. Geçimini yol gösterişçilikten sağlayanlar tehlikelidir... Yolculardan yararlananlar, onlarla dünyalığını düzeltenler tehlikelidir... Yolcuları çalıştırıp kendisini zenginleştirmek tehlikelidir... Yolcuları sömürmek tehlikelidir... Yolcuları ticaret ve siyaset amacı ile kullananlar tehlikelidir...
     Yani "Şeyh'im deyip başka bina kuranlar" tehlikelidir.
     "Merdiven, üzerinde oturmak için değil, yükselmek içindir" sözüne dikkat edilmelidir. Tasavvuf yolculuğunda yollar çeşitlidir. İnsanların yapısına ve seçimine göre yollar çeşitlenmiştir. Tasavvuf yollarına "tarikat" denir. "Yol" demektir. Tarikat vardır, olacaktır. Ama tarikat amaç değil, araçtır. Amaç durumuna getirilmesi "tehlike"dir.
     Tarikat adı altında teşkilatlanmak, teşkilatı ticarette ve siyasette kullanmak tasavvuf yolunda önemli ve sık görülen bir sapmadır. Böyle olunca artık şeyh ve çevresi "yol gösteren" olmaktan çıkar, "yol kesen" olurlar...
     Tarikat adı altında başlayıp, teşkilatlananlar halkın dünyasını da ahiretini de zindan haline getirirler. Sömürme kurumlarının en korkutucusu dini ve tasavvufu kullanarak kurulanlardır. Böyle oluşumlara karşı insanları uyarmak, aklı başında herkesin görevi olmalıdır.
     Bakınız Fakrname'de Ahmet Yesevi böyle şeyhler için ne diyor:
     "Şeyh eğer bir şey alırsa bu hak edenlere vermek için olur. Eğer alıp kendileri yerlerse murdar et yemiş gibi olurlar. Eğer giyecek alırlarsa, o giyecek eskiyinceye kadar Hak, namaz ve oruçlarını yok sayar. Eğer alıp yerlerse türlü azaba uğrarlar. Böyle şeyhlere inananlar kâfir olurlar... Böyle şeyhler lânetlidir. Onların fitnesi Deccal'dan da kötüdür. Şeriatta, tarikatta, hakikatta ve marifette bunlar dinsizdirler."
     Bilmiyorum bundan daha açık ve daha ağır nasıl söylenebilirdi...
     Keramete veya benzeri durumlara kanarak böyle şeyhlere bağlananların uyanmalarını dileyelim. Keramet nedir, Hind mistiklerinde, cincilerde çok daha ilerileri yok mu?
     Gerçek yol gösterici, dinin dış ve iç bilgilerinden bilgin ve uygulayıcı olmalıdır; yolculuğunu tamamlamış olmalıdır; kendisine başvurularda hiçbir şekilde yararlanmağa kalkışmayan olgun kişi olmalıdır. Yolsoyu bilinen olmalıdır. İnsanları örgüleyip yararlanmak ticarette ve siyasette kullanmağa kalkanlardan olmamalıdır.
     Yani, olgun yol gösterici olmalıdır.
Yani ihlahsız riyacıdan, gösterişçiden ne derviş olur, ne mürşid, ne de iyi Müslüman...

Melamet
     Allah aşkı ile Allah'a ulaşmak için yola çıkanların en büyük korkusu, hedefi şaşırmaktır. Hedefi şaşırmak çok kolaydır. Çünkü nefs her an uyanıktır. Yola girenlerin halkın övgüsüne, ilgisine kapılıp Hak'tan uzaklaşmaları tehlikesi vardır. İşte melamet anlayışının kaynağı... Melamet "kendini aşağı görme ve halkın aşağılamasını istemek" diye anlatılabilir. Kendini beğenmemeli ve halkın da beğenmemesini sağlamalı ki; "büyüklenme ve gösteriş" tuzaklarına düşüp Hak yolundan uzağa düşülmesin...

     "Ey derviş ibadet edersin büyüklenme ve gösterişle
     Can ve gönlün dünyalıkta sözlerinde dillerinde ah ile vah
     Can verirken olacaksın iman nurundan ayrı
     Dışın dervişe benzer ama Müslüman değilsin."

     İyi anlayalım ki: "Melamet" hem kendine ve hem de başkalarına karşı olur. İbadetiyle, dindarlığı ile kendi kendine böbürlenmek ve kendini beğenmek de bir başka tehlikedir.
     Bakınız ne söylüyor kendine Hoca Ahmet:

     "Kul Hoca Ahmet sen kötülerin en kötüsü
     Herkes buğday oldu sen samansın saman
     Yoldan sapan günahlıların en cahilisin sen
     Gelin toplanın zikreden kullar zikredeyim sizinle."

     Yine Hikmet:

     "Saç sakalım güzel ağardı gönlüm kara
     Mahşer günü rahmetmezsen halim kötü
     Sen bilirsin amelim yok günahım çok
     Cümle melek yanlışlarımı biliyor dostlar."

     Ahmet Yesevi yüz yirmi altı "hicri yıl" yaşadı. Yüzyirmibeş yaşı için diyor ki:

     "Erenlerden feyz ve fetihler alamadım
     Yüzyirmibeşe girdim bilemedim
     Hakk'ı teala ibadetlerimi yapamadım
     İşitip okuyup yere girdi Kul Hoca Ahmet."

     Nefs insanın içindeki şeytanı , yani yoldan azdıranıdır. Nefsin besin kaynaklarından biri de "kendini beğenmek ve başkalarının övgüsünü sevme"dir. Nefsi kırmanın yolu ise melamet.
     İşte Hikmet:

     "Gerçek gönülde namaz kıl, Allah bilsin
     Halk içinde kötü görün âlem gülsün
     Toprak gibi hor görül ki nefsin ölsün
     Yardım etsen nefsimi yenip ağlasam ben."

     Melamet zor iş... Ancak aşk ile dayanılır. Aşıklar için melametin korkulacak yanı yok:

     "Aşıklar melametten kaçmazlar
     Bilmezlere gizlileri açmazlar
     Anlamaza inci cevher saçmazlar."

     Kuran'da İslam, içtenlikli kulluktur.
     İhlas, İslam dininin aslıdır. İhlası olmayan din, İslam değildir.
     İşte Zümer Suresi 3. Ayet:

     "Gözünü aç halis din Allah'ındır."

     Nisâ Suresi 145 ve 146. Ayetler:

     "Kuşku yok münafıklar, cehennem ateşinin en aşağısındadırlar. Onlara bir yardım edici bulamazsın. Ancak tevbe edenler, durumlarını düzeltenler, Allah'a sarılanlar ve Allah için dinlerinde içtenlikli (ihlas) olanlar başka... Onlar inançlıların yanındadırlar... Allah inançlılara büyük bir karşılık verecektir."

     Araf Suresi 29. Ayet:

     "...O'na dinde ancak kendisine içtenlikli inançlılar olarak kulluk edin. İlkin sizi yarattığı gibi yine O'na döneceksiniz."

     Hicr Suresi 40 ve 41. Ayetler:

     "Ancak içlerinden içtenlikli (ihlaslı) kullarım başka... Allah buyurdu: İşte bana ulaşan dosdoğru yol..."

     Evet Allah'a ulaşan dosdoğru yolun temeli içtenlikli olmaktır. Yani ihlas; yani işlerine ibadetleri ve gösteriş ve büyüklenme bulaştırmamak...

     Zümer Suresi 2. Ayet:

     "Biz sana kitabı hak olarak indirdik. O halde sadece Allah için ibadet yaparak dininde içtenlikli (ihlaslı) ol."

     Ayetin hükmü çok açıktır. Kuran inançlılardan ibadetlerini sadece Allah için yapmalarını, başka yollara sapmaktan kaçınmalarını istiyor.

     Zümer Suresi 14. Ayet:

     "De: Ben dinimi gösterişten arındırarak yalnız Allah'a kulluk ederim."

Hangi hoşgörü?
     "Sünnet imiş kâfir de olsa incitme
     Gönlü katı gönül kırıcıdan Allah şikayetçi
     Böyle kullardır asıl cehenneme gidici
     Bilginlerden işitip söylüyorum bu sözü."

     Ahmet Yesevi Atamızın sözlerinin kaynağı Kur'an ve Yüce Muhammed... Yine kaynaklardan yararlanıp söylüyor... İster inançlı olsun ister inançsız... Hangi inanca bağlı olursa olsun... İnsanı incitme... İnsanları inançlarından ötürü yargılama ve üzme... Bırak isteyen bildiğine inansın, inandığınca yaşasın... İşte din ve inanç özgürlüğünün gerçekçi ve köktenci kaynağı... Bu yüce anlayış, bugün bile insanlığın ulaşamadığı bir düzeydir.
     Söylemeliyiz... Ahmet Yesevi anlayışındaki bu hoşgörü asla "boşvericilik" değildir. Ahmet Yesevi inanç adamıdır. İnançlarına sıkı sıkıya bağlıdır. İnançlarını yaymağa uzun bir ömür adamıştır. Hatta hayatının anlamı inanmak, inandığını yaşamak ve inançlarını yaygınlaştırmak üstüne kurmuştur.
     Ancak bu yolda zorlama yoktur. Bu yolda insanları ezmek ve hatta üzmek yoktur. Yani "inançlar için insan" anlayışı yoktur. Esas olan "insan"dır ve "inançlar da insanlar içindir" anlayışı vardır.
     Yüce Yaratıcı ademoğullarını böyle yaratmıştır. Diller, renkler ve inançlar ayrı ayrı olacaktır. Bu da yaratılışın bir sırrıdır. Bu sırra saygılı olmak Yaratıcı'ya saygının bir gereğidir.
     Hoşgörülmesi incitilmemesi gereken insandır. Hoşgörü, sevgi ve saygı insana gösterilecektir. Her insanla sevgi saygı ölçüleri içinde görüşme ve görüş alış verişi olacaktır.
     Ancak!
     Ahmet Yesevi yolundaki insan başka dinden ve inançtan insana hoşgörüyle bakarken kendi inancını ve anlayışı korumak ve yaygınlaştırmak çabalarından da hiçbir zaman geri durmayacaktır. Başka dinlerin ve anlayışların saldırılarına, çeşitli adlarla kurdukları tuzaklara karşı da uyanık olacaktır.
     Ahmet Yesevi'nin doğru esaslara oturttuğu hoşgörü anlayışı müslümanlığı dosdoğru yaşayan Türk halkları ve Türk'e yakın halklar için çok değerli bir temel oluşturmuştur.
     İslam'ı doğru anlayanlar için hoşgörünün kaynağı da "ana kaynak" yani Yüce Kuran'dır.

     Buyurun El-Kâfirun Suresi 6. ayet:

     "Sizin dininiz size, benim dinim bana."

     İşte Bakara Suresi 256. ayet:

     "Dinde zorlama yoktur."

     Ve Yunus Suresi 99. ayet:

     "Eğer Rabbin dileseydi yer yüzündeki insanların hepsi iman ederdi. Öyle ise sen, inanmaları için insanları zorluyor musun?"

     Peki öyleyse "cihat ne oluyor" mu diyorsunuz. Cihat eğer zor kullanmak ve savaş anlamında kullanılıyorsa, Müslümanlara sadece kendilerini, dinlerini ve inançlarını "savunmak" amacıyla savaş izni verilmiştir. Yani din yolunda ve savaş anlamında "cihat" sadece savunma amaçlıdır. Ondan ötesi din dışı amaçlarla yapılan savaşlara kutsallık katmak için "cihat" adını takmaktan ibarettir.
     İslam tarihi diye söylenen, yöneticileri ve halkları Müslüman olan devletlerin tarihlerindeki savaşlar ise devletlerin çeşitli sebeplerle birbirlerine zor kullanarak isteklerini dayatmaları veya topraklarını ellerinden almaları amacıyla yapılan savaşlardır. Bu savaşlarda "din" kurumunun da kullanılıyor olması bu savaşları İslam dininin cihat kavramının içine sokmaz. Bu savaşlar sonunda elde edilen zaferlerle o ülkelerde müslümanlığın yaygınlaşmış olması da sonucu değiştirmez. Çünkü "işler niyetlere göredir" hükmü, İslam'ın ana ilkelerindendir ve "dinde zorlama yoktur."
     Sözgelimi, Emevi sultanlarının müslümanlıklarında öyle çok fazla "ciddiyet" yoktur. Hatta Yezit örneğinde olduğu gibi müslüman olmadıkları bilinenler vardır. Amaç İslam'ı yaymak olsa önce kendi içlerinde İslam'ı yaymalı değiller miydi?...
     Yani...
     Yani İslam'da din bahsinde esas olan hoşgörüdür.
     Yani Ahmet Yesevi bu konuyu çok açık bir şekilde anlatmış ve öğretmiştir.
     Şimdi bize düşen yeniden Ahmet Yesevi anlayışındaki hoşgörüyü yaşamak ve bütün insanlığa yaymaktır. Çünkü bütün insanlığa en ivedi gereklilik budur...

Yesevi yolunda kadın nerede?
     Divanı Hikmet'te yer alan ve Yusuf Beyzâvî adlı bir şairin yazdığı anlaşılan bir manzume var:

     "İşittiler Baba Mâçin o zamanda,
     Ahmet adlı bir şeyh çıkmış Türkistan'da.
     Sohbet kılmış kız ve erkek ile orda,
     Men etmeğe Türkistan'a geldi dostlar.

     Geldi ise gördü o meşayıhı...
     Sen misin o şeyh, azdırıcı insanları?
     Hem de azan şaşkın benim sen bil bunu
     Deyip Hazret ona cevap verdi dostlar."

     Anlaşılan ve anlatılan Ahmet Yesevi'nin toplantılarında kadınlar ve erkekler birlikte otururlardı. Bunu din anlayışlarına aykırı bulanlar, "celalli ve kerametli bir kişi olan" Baba Maçin'i önleyici olarak Türkistan'a gönderirler. Baba Maçin kendinden, ilminden, davasından, gücünden ve kerametinden emin... Ahmet Yesevi'nin huzuruna çıkar ve nasihate başlar. Hikayenin devamında Yusuf Beyzâvî, Baba Maçin'e kavrayacağı dilden konunun anlatıldığını anlatıyor. Öyle veya değil ama anlaşılan Baba yanlışını anlıyor:

     "Baba Maçin o zaman dedi Ey Ahmedim!
     Gelmeseydim rezil olacaktım halklar arasında.
     Ölecektim bu durumda ben de.
     Ağlayarak halini anlattı dostlar.

     Atanın gücünü artık anladı.
     Riyazeti yaptırılarak yola sokuldu.
     Ata ile üç defa halvete girdi.
     Mûrat maksat pirden imiş bilin dostlar."

     Baba Maçin'in yanlışını anlayıp, doğru anlayışa ulaşıp, doğru yola girdiği anlaşılıyor. Dileyelim, bütün Baba Maçinlere de bu uyanıklık ulaşır.
     Baba Maçin'in Yesevi yoluna girmeden önce kadınların evden dışarı çıkmaması, çıksalar da erkeklerle bir arada bulunmamaları gerektiğine inandığı belli... O zamanda da bu zamanda da Müslümanlığı böyle anlayanların az olmadığı da biliniyor... "İslam'da Kadın" en çok tartışılan konulardan biri...
     Yesevi yolunda kadın ve erkeğin birlikte oturduğu, birlikte sohbet halkasına girdiği, birlikte ibadet, birlikte zikir yaptıkları da yine bilinenlerden...
     Acaba İslam'da durum ne?
     Sanıldığı gibi Ahmet Yesevi, Türk töresinin gereğini yapmak, Türkler arasında İslam'ı yaymakta zorlanmamak için İslam kurallarından sapmış mıdır? Yoksa İslam'a bulaştırılmış ve kural durumuna getirilmiş Arap kültürünün etkilerinden kurtulmuş bir "saf İslam"ı mı uygulamıştır.
     "Saf İslam"ı anlamanın en doğru yolu Yüce Muhammed'in dönemine bakmak değil midir? Dr. Rıza Savaş'ın "Hazreti Muhammed Devrinde KADIN" adıyla yayınlanan doktora tezinden seçtiğim bazı bölümleri birlikte okuyalım:
     "Hazreti Peygamber, kendisini görmeye gelen kadınlara iltifat eder, onlarla yakından ilgilenir, hal hatırlarını sorar, hatta bazen oturmaları için cübbesini yere serdiği ifade edilir."
     "Hazreti Peygamber'in hastalanan Müslüman kadınlarla ilgilendiği, hatta evlerine kadar gidip, geçmiş olsun dediği ifade edilir."
     "Hazreti Peygamber'in gayri müslim kadınlara da iyi davrandığını söylemeliyiz. Mekke'den Medine'ye gelen ve Müslüman olmadığını açıklayan bir kadına yardım eden Hz. Peygamber..."
     "Hazreti Peygamber'in inanmayan kadınları dine girmeye zorlamadığı, hatta en zayıf durumdaki esir kadınları bile iman konusunda, tam bir fikir hürriyeti içinde karar vermeleri için serbest bıraktığını söylemeliyiz."
     "Hazreti Peygamber devrinde yaşanmış Cuheyre Kabilesinden Havle (Ummu Subeyye) bint Kayş abdest alırken Hazreti Peygamber'le beraber aynı kabdan elleriyle su aldıklarını rivayet eder. Hazreti Hatice'nin Hazreti Peygamber'le beraber Kabe'de ve Kabe dışında namaz kıldığı rivayet edilir."
     "Hazreti Peygamber kadınların mescide gitmelerinin engellenmemelerini emreder. Hatta gece namazları için mescide gitmeğe izin isteyen kadınlara bunun sağlanmasını ister."
     "Hazreti Ömer Atike'ye evlilik teklif eder. Atike, mescide gitmesini engellememesi ve dövmemesi şartlarını kabul ederse onunla evleneceğini söyler. Hazreti Ömer bu şartları istemeyerek kabul eder ve Atike ile evlenir. Namazlarını mescitte cemaatla kılmaya devam eden Atike, kocası Hazreti Ömer hilafetinin sonunda mescitte vurulurken bile orada bulunuyordu."
     "Hazreti Peygamber devrinde kadınların ve kızların, vakit namazları ve Cuma namazlarından başka bayram namazlarına da katıldıkları anlaşılmaktadır."
     "Hazreti Peygamber Ummu Varaka binti Abdillah bin El Haris'i evinin (veya) mahallesinin halkına imamlık yapmak üzere görevlendirir... Ummu Varaka bu görevi Hazreti Ömer devrinde kendi köle ve cariyesi tarafından öldürülünceye kadar yürütür. Hatta Ummu Varaka'nın bir de erkek müezzini olduğu rivayet edilmektedir."
     Yani rivayet ediliyor ki kadın ve erkeklere kadından imam, erkek de müezzin olabiliyordu. Yüce Muhammed'in Ummu Varaka'dan başka kadınları da imam olarak görevlendirdiği biliniyor. Kadınların toplum içindeki durumlarını ortaya koymak bakımdan Sayın Ayşe Sucu'nun "Diyanet ve Kadın" adlı yazısından bir bölümü okuyalım:
     "Mesela, Hazreti Peygamber döneminde çarşı pazar işlerini düzenlemekle görevlendirilen, çarşı pazar dolaşarak iyiliği emredip kötülükten sakındıran ve aksi hareket edenleri cezalandırdığı zikredilen Şifa bin Abdillah adındaki bir kadın, bugünkü anlamda bir denetleme ve zabıta görevi yapmaktaydı. Bu olay kadının sosyal ve idari hayatta üstlenebileceği rol açısından tarihi bir hadisedir. Hazreti Peygamber döneminde, güvenirlilik, ehliyet, icra yeteneği, estetik ve ahlaki yapı yönünden kadın-erkek ayrımı yapılmadan, iş ehline verilmekteydi. Ne var ki, tarih bugüne doğru hep böyle akıp gelmemiştir. Tarihi doğru okumak ve eleştiri süzgecinden geçirmek, elbette bizim görevimiz olmalıdır."
     Tarihi okumak ve dini olanla tarihi olanı birbirinden ayırmak... İşte, saf İslam'ı arayanlar için, bir altın açacak...
     Hazreti Peygamberin anlayışında bugünkü yaygın anlayışa ve uygulamalara nasıl gelindiğini anlamak için, İslam'ın ilk geldiği Arap toplumunun anlayışını bilmek gerekir. Bilinir ki hiçbir din içine geldiği toplumun kültür birikiminin etkilerinden kendisini koruyamaz. Arap toplumunun kadına bakışı, erkek bakış açısıyla birleşince ister istemez İslam, kadın konusunda başlangıcından ayrı bir yere gelmiştir.
     Arap toplumunun kadına bakışını anlamak için çok derin incelemelere gerek yok. Babaların; kız olduğu için utandıklarından veya geçim korkusundan, kız çocuklarını diri diri kuma gömdükleri bir toplumun kadına bakışını başka nasıl anlayabiliriz.
     Bir de analara bakalım. Yine Dr. Rıza Savaş'ın kitabından:
     "Zühre B. Kilab peş peşe üç erkek çocuğu öldüğü için, sonra doğan kızını diri diri toprağa gömer."
     Kuranı Kerim'de En-Nahl Suresi 58-59 ayetlerde bu durum anlatılır:

     "Onlardan biri kız çocuğunun doğduğunu öğrenince yüzü simsiyah kesilir, bu kötü haberden ötürü, alçalmış bir şekilde onu elinde tutma, yahut toprağa gömme endişesi ile toplumdan gizlenirdi."

     Prof. Dr. Yunus Vehbi Yavuz "Kuran'da Kadın Hak ve Özgürlüğü" adlı kitabında "O dönemde (İslam'dan önce) yaşayan Araplar kız çocuğu dünyaya gelince, bazen bunun sıkıntısından, evlerini terk ederlerdi. Bu konu Arap edebiyatında yer almıştır" diyor.
     Tanrı Elçisi'nin en çok üzerinde durduğu ve önlemeğe çalıştığı bu insanlık dışı uygulamanın İslam'ın gelmesiyle ortadan kalktığı bellidir. Ancak Arap toplumunda kadına bakışın toptan değişmediği de bellidir. Geçen zaman içinde ortak zihniyet yorumları, birbiri arkasına ekleyerek bu konuda yeni bir Müslümanlık anlayışı ortaya koymuştur. Bunun iç açısı olmadığı ortadadır.
     "Hadislerle Hazreti Peygamber ve Eshabının Yaşadığı Müslümanlık" adıyla Türkçeye çevrilen eserinde M. Yusuf Kândehlevi'nin değişik kaynaklardan yararlanarak anlattığı bir olayı geliniz birlikte okuyalım:

     "Hazreti Ömer minbere çıkarak dedi ki: Sakın kadınların mehirlerini artırmayın. Kimin Resûlüllah'tan veya ona verilenden fazla mehir verdiğini duyarsam, fazlasını alır beytûlmale korum."
     Minberden indikten sonra bir kadın itiraz ederek:
     - Ey müminlerin emiri! Allah'ın kitabı mı yoksa senin sözün mü uyulmağa daha layıktır, diye sordu.
     - Hazreti Ömer:
     - Allah'ın kitabı ne diyor? Dedi.
     - Biraz önce Müslümanların kadınlara fazla mehir vermelerini yasaklamıştın. Halbuki Allahü Teâlâ Kur'an-ı Kerim'inde: Bir zevce yerine başka bir zevce almak isterseniz, birine bir kantar altın vermiş olsanız bile, hiçbir şeyi geri almayın, buyurulmaktadır.
     Bunun üzerine Hazreti Ömer iki üç defa:
     - Herkes dini Ömer'den iyi anlıyor, dedi. Sonra dönüp tekrar minbere çıktı ve halka hitaben:
     - Ben kadınlarınıza haddinden fazla mehir vermenizi yasaklamıştım. Şimdi ise isteyen, malından istediği kadarını versin, dedi.
     "Mehir" evlenme anlaşması sırasında erkeğin kadına verdiği veya verme sözü verdiği, mal, para veya hizmetin adıdır. Boşanma durumunda geri alınmaz; verilmemişse verilmeden boşanma gerçekleşmez.
     Olayları gelin birlikte inceleyelim:
     - Hazreti Ömer döneminde bile kadınlar erkeklerle birlikte mescittedirler.
     - Kadınların da devlet başkanına itiraz hakları vardır.
     Öte yandan bu olay bile kadınlara karşı kurallar geliştirmenin bir örneğidir. Ya kadın Hazreti Ömer'e itiraz etmeseydi ne olurdu? Olacak şey bellidir. Hazreti Ömer'in hükmü fıkıhta nas haline gelir ve günümüze kadar sürer giderdi. Nitekim böyle örnekler vardır... Çok merak edenler Kur'an-ı Kerim'deki boşanma hükmü ile fıkıhtaki boşanmanın farkını ve bu farkın kaynağını araştırabilirler...
     Kadını dışlayan bir toplum hayatı çağın gelişmesini yakalayabilir mi? Kadın ile erkeğin birbiriyle karşılaşmamasını amaçlayan bir anlayıştaki toplum, ruh sağlığını koruyabilir mi?
     Sayın Yavuz'un eserinde, başka bir açıklama ise çok bilinen bir gerçeği tekrarlıyor: "Eski Türkler'de İslam'dan önce kadın, erkeklerle beraber bütün haklara sahipti. Kadın erkeklere hizmet eden bir varlık olarak kabul edilmez, onunla birlikte çalışır, yöneticilik yapar, sorumluluk paylaşır, toplantılara katılır, bir taraftan da ev işlerini yürütürdü. Hatta bazen ülke yönetimine kocalarıyla birlikte ortak olur, bazen de hükümdar olabiliyordu."
     Ahmet Yesevi'nin yaptığı dün doğruydu. Türk Töresi'ne de "Saf İslam'a"da uygun olandı. Bugün de doğrudur, yarının doğrusu da budur...

Emek sömürüsü yok
     Fakrname adıyla yayınlanan kitap Yesevi Yolu'nun değerli kaynaklarından biridir. Burada Ahmet Yesevi yalancı şeyhlerin niteliklerini anlatırken diyor ki:
     "Onlar müritlerinden bağış alırlar, eğer müritleri vermese çekişirler ve derler ki: Senden şikayetçiyim, Allah da senden şikayetçi. Gerçek şeyhler eğer bağış alırlarsa sadece hak edenlere, gariplere, çaresizlere verirler. Eğer kendileri alıp yerlerse leş yemiş gibi olurlar. Eğer alıp giyim yaparlarsa Hak Teala onların ibadetlerini kabul etmez. Onlar cehennem azabına uğrarlar. Kim böyle şeyhlere gönlünü kaptırırsa, dinden de çıkar. Böyle şeyhler lanetlidirler. Onların fitnesi deccalden de kötüdür. Onlar şeriatta, tarikatta, hakikatte ve marifette dinden çıkmış sayılırlar..."
     Anlamalıyız ki burada "şeyh" diye sözü edilen dinde yol göstericilik iddiasıdır. Din büyüğü bilinip, insanları çevresine toplayıp, onlardan yararlanan herkes bu değerlendirmenin içindedir.
     Hikmetler içinde yer alan ve Yesevi yolunun bu konudaki hükmünü çok açık ortaya koyan bir hikmet:

     "Derviş olup nefs için her dem kapıya bakarsın
     Bağış verecek mi diye her kişiye bakarsın
     Allah'ın lanetini boynuna her an takarsın
     Görünüşün derviş de asla müslüman olmadın."

     Çok açık olarak bellidir... Şeyhliği, din önderliğini, ya da din yolunda öğrenciliği geçim (veya seçim) aracı yapmak, inançlılar için çok tehlikeli bir iştir. Böyle insanlara bağlanmak ise bir o kadar tehlikelidir. Sonunda "inancı da, dünyayı da, öte dünyayı da yitirmek"ten daha tehlikeli ne olacaktır.
     Ahmet Yesevi'den öğrenerek diyorum ki, müslümanlar bu işlerde son derece dikkatli, ayık ve uyanık olmalıdırlar.
     Bilinmelidir ki, "şeytanın en etkili tuzağı din adına kurduğu tuzaktır."
     Nasıl mı uyanık olunacak? Ölçü belli değil mi? Hangi şeyh (veya din yolu önderi) kendisine bağlananları örgüleyip ticari veya siyasi güç haline getiriyorsa onlardan uzak durulacaktır. "Filancılara veya falancılara milletvekili aday listelerinden yerler vererek onların desteğini dilenen siyaset adamları ne olacak" derseniz ne diyebilirim... Onların da bu işlerden caymasını, tövbe edip bir daha işlememelerini dilerim.
     Ahmet Yesevi binlerce öğretmen yetiştirip, Türk Dünyası'nın her yerine gönderirken, kendisinin ve çoluk çocuğunun geçimini; ürettiği tahta kaşık ve kepçeyi satarak sağlıyordu... Daha ne diyelim...
     Bir de şu kaşık işine dikkatimizi verelim mi? Dokuz yüzyıl önce müslümanlar kaşıkla yemek yesin diye kaşık yapan Ahmet Yesevi nerede; bugünkü çağda bile elle yemeyi sünnet sananlar nerede?
     Yesevi yolunda dünyaya tapmak yok... Ama üretmekten, çalışmaktan kesilip dilencilik de yok.
     Hikmet:

     "Derviş olmayıp neylesin, evde yapacak işi yok.
     Dervişim der durur da halka verecek aşı yok.
     Ah vah eder de gözünde damla yaşı yok.
     Görünüşün derviş de asla müslüman olmadın."

     Yani...
     Yani kişioğlu önce çalışacak, üretecek, halka aş verecek... Sonra halka gösteriş yapmayacak... Allah için Allah yolunda olacak...
     Yesevi yolunun büyük ustası Yunus Emre ne demişti:

     "Çalış kazan ye yedir
     Bir gönül ele getir
     Bin kâbeden iyirektir
     Bir gönül ziyareti."

Yolun temeli bilimdir
     Ahmet Yesevi Yolu "Tanrı'yı BİR bilmek" ile BİLİM arasındadır. "La ilahe illallah", yani "Allah'tan başka ilah yoktur"... Din ancak BİLİM'le tamamlanır.
     "İslam'ın şartı beş" çokça söylenen bir söz... Söylene söylene artık kesin hüküm durumuna gelmiş. "Allah'ın birliğini, Muhammed'in elçi olduğunu bilmek... Namaz... Oruç... Hac... Zekat..." Gerçekte ise Hac ve Zekat sağlığı ve baylığı uygun olanlar için... O zaman yoksullar için "İslam'ın şartı üç" mü?
     Ahmet Yesevi Yolunda şeriatın, yani dinin dış ölçülerinin şartı 10'dur. Bakınız nasıl kapsayıcı bir tanımlama...

     *Allah'ın birliğini ve Muhammed'in elçiliğini bilmek ve inanmak...
     * Namaz
     * Oruç
     * Hac
     * Zekat
     * Yumuşak söylemek
     * Dini; Tanrı Elçisinin yolundan yaşamak
     * İyiliği dilemek
     * Kötülüğü önlemek
     * BİLİM'le uğraşmak

     Yumuşak söylemek niye dinin 10 temelinden birisi olsun sorusunun cevabı, Yüce Kur'an'ın Ali İmran Suresinin 159. Ayetinde: "Allah'tan bir rahmet sayesinde sen onlara yumuşak davrandın. Kaba saba, katı yürekli olsaydın senin çevrenden kesinlikle giderlerdi. O halde onları bağışla, onlar için bağış dile ve yönetim konusunda onlara danış."
     Bilime gelince...
     "Bilim öğrenmek; kadın ve erkek her Müslümana farzdır" sözü Yüce Muhammed'in sözüdür. İnsanlığın en büyük bilginlerinden Türkoğlu Türk Uluğ Bey'in yaptırdığı üniversitenin kapısında bu söz yazılıdır...
     Her Müslüman her gün bilimini arttıracaktır. "İki günü birbirinin aynı olan bizden değildir" sözü de Yüce Muhammed'in sözüdür.
     Bilimle uğraşmayan, bilimden uzak yaşayan insanlara "Nâdân" denilir. Yani cahil ve cahilliğinde kararlı... Bilimini artırmak için çabalamayan...
     Bakınız nâdânlar için ne diyor Ahmet Yesevi:

     "Önce sonra iyiler gitti, kaldın yalnız
     Nâdânlardan işitmedim bir güzel söz
     Bilgin gitti nâdânlardan çektim üzüntü
     Yolu bulamadım şaşkın olup kaldım işte."

     İşte başka bir hikmet:

     "Kul Hoca Ahmet bilginlere hizmet eyle
     Bilginlerin sözlerine göre işler eyle
     İşler yapıp Hak yoluna canını ver
     İşler yapmayan Allah'ı göremez ey dostlarım."

     Bilim gerçeğe ulaşmak içindir. Bilim, varlığı bilmek içindir. Varlığı bilmenin yolu bilim yoludur. Varlığı bilen, kendini bilir... Kendini bilmenin yolu da bilimdir. Kendini bilen Allah'ı bilir. Allah'ı bilmenin yolu da bilimdir.
     Allah sonsuzluktur. Sonsuzluğun doğrudan kendisi "bilinemez"dir. Yani Allah'ın "Zat"ı bilinemez. Ama var ettiklerini bilerek, Allah bilgimizi genişletebiliriz. Bu bilmenin yolu da bilim yolundan yürümektir. Gerekli olan "bilimlik bilgi"dir. Bilim yöntemlerinden yararlanılarak ulaşılan bilgi...
     Tasavvuf adı altında kurulan kölelik tuzaklarına düşmeyen gerçek tasavvuf yolcuları BİLİM'e çok değer vermişlerdir. Çünkü "Allah, bilinmek için var ettiklerini var etti" inancı tasavvufun temel anlayışlarından biridir. Allah'a sevgi ile aşk ile yaklaşan kişioğlu için, Allah'ı bilmenin bir yolu da BİLİM olunca, aşık bu yoldan nasıl uzak durabilirdi...
     İslam'da bilinen en büyük bilginlerden biri olan Yüce Muhammed'in torunlarından Caferi Sadık bunun için hem dinin dış bilgilerinin, hem iç bilgilerinin doruk adamlarından biri hem de büyük bir fen bilimleri ustasıdır.
     Değerli Kur'an'da 750 ayetin inançlılara bilimi ve araştırmayı emrettiğini Nobel kazanmış bilgin Abdüsselam, Türkçe'ye "İdealler ve Gerçekler" adıyla kazandırılmış eserinde söylüyordu.
     Kuran'da inançlılara, "göklere, yere, gök olaylarına, gece ve gündüzün birbirini izlemesine, insanların doğuşuna ve oluşumuna, gemilerin denizlerde yüzmesine, insanların renklerinin ve dillerinin ayrı olmasına, geçmiş toplumların tarihlerine ve yaşadıkları şimdi ıssız kalmış yerlere" bakmaları buyurulurken, herhalde bu "boş boş gözlerle bakmak" anlamında söylenmiyordu.
     Nitekim daha İslam'ın ilk yüz yılından başlayarak Müslümanlar, Kur'an'ın bu hükümlerini doğru anlamışlar; "hikmet müminin yitiğidir, nerede bulursa alır" demişler; düşünmüşler ve araştırmışlardır. İşte İslam Medeniyeti böyle oluşmuş ve vurduğu sert darbelerle Avrupa'yı uyandırmış, dünyayı etkilemiş ve bugünkü medeniyetin oluşmasını sağlamıştır.
     Sigrid Hunke'nun yazdığı "Avrupa'nın Üzerinde Doğan İslam Güneşi" bu gerçeği uzun uzun anlatır.
     Diyorum ki: "Kur'an gelmeseydi, İslam Medeniyeti oluşmazdı. İslam Medeniyeti olmasaydı bugünkü medeniyet ortaya çıkmazdı. İnsanlık hala karanlık ve karanlıkçılık içinde yaşardı."
     Bütün bunlar doğrudur da... Bir acı doğru daha vardır.
     Ne yazık... Avrupa'nın aydınlanma çağına girdiği dönemlerde, İslam Medeniyetinde kendi içine kapanma, Kur'an'ın ruhuna aykırı bir şekilde bilimden ve bilim zihniyetinden uzaklaşma başlamıştır. Hür düşünceyi, felsefeyi tekfir eden, bağnazlığı din durumuna getiren, üretilmiş bilgiler ile yetinip onları tekrarlamayı marifet sanan anlayışlar, İslam toplumlarını kaplamıştır. Bunun sonunun gerilik ve gerilemek olacağı belliydi. Olmuştur.
     Uluğ Türkistan'da Uluğ Bey "gök bilimin göklerine çıkarken", oğulları kurduğu gözlemevini yıkmışlardır. Aynı dönemlerde Türkiye'de bilim aşığı ve bilgin Fatih Mehmet'ten sonra torunu Selim Han döneminde başlayan bilinç daralması, ülkeyi Akşemsettin'in ak ikliminden, Ebussuud karanlığına getirmiştir. Bu gidişin sonunun Kadızadeliler olması kaçınılmazdı. 4. Murat gibi güçlü Han'ı etkileyebilecek bir ortama ulaşan Kadızadeliler, medreselerden "bidattır, günahtır" diyerek fen bilimlerini kaldırtmayı başardılar.
     İlginçtir ki bunlara karşı direnip, selim aklı, sanatı, bilimi ve geniş düşünmeyi savunan yine bir tasavvuf bilginiydi. Sivaslı Abdülaziz Efendi... Ama yenildi.
     Müslüman toplumların geri kalışlarının sebebini başka yerlerde aramağa gerek var mı?
     Bunlar bilinenler... Yeri gelmişken hatırlatmadan geçemedim. Çokça hatırlamalıyız, diye düşünüyorum.
     Diyorum ki; yol bilim yolu, gerçeğe ulaşmak için izlenmesi gereken yöntem bilim yöntemleri olmalıdır.
     Evet "Hayatta en hakiki mürşid bilimdir."

Tasavvuf nedir ve neden tasavvuf?
     Doğmadan önce neredeydik? Ölünce nereye gideceğiz? Varlık nasıl var oldu? Varlık neden var? Varlığı bir var eden var mı? Var eden ile varlık arasındaki ilişki nedir? Var eden, varlığı neden var etmiş? Var edenin varlıktan beklediği nedir? Var eden, varlığı var edip sonra bıraktı mı? Yoksa sürekli gözetiyor mu? Madde nedir? Maddenin aslı nedir? Madde olmayan şeylerin aslı nedir? Düşünceler nereden geliyor? Düşüncelerin kaynağı nedir? Duygular, sevmek, nefret etmek, acımak, bağışlamak, intikam almak... Bütün bunlar nereden geliyor?
     Bu sorular insan beyninin sorduğu sorulardır. Bu soruların cevabını aramak bazı beyinler için kaçınılmaz bir durumdur. Cevapları bulmak için akıl yürütme yapılır, aklı aşan yollara başvurulur,sezgiler derinleştirilir. İşte felsefenin ortaya çıkış sebebi... Ve işte tasavvufun kaynağı...
     Size anlatılanların derinlemesine irdelemek yeteneğiniz olmayabilir... "Dinler"den birine inanıp, size öğretilen bilgileri şemalar halinde zihninize nakşedip rahatlayabilirsiniz... Sonra dönüp hiçbir sorma gereğini duymayabilirsiniz... Yüce Yaratıcı'yı, Mutlak Varlık'ı gökyüzünün bir yerlerinde, etrafında melekleriyle oturan, çok kuvvetli görme, işitme, hissetme duyularına sahip olan, ezelden beri var olan ve hiç yok olmayacak olan, her şeyi bilen, dünyaya ara sıra elçiler gönderip insanlara kanunlar koyan ve melekleri vasıtasıyla da insanların bu kanunlara uyup uymadığını denetleyen bir Tanrı olarak kavrayıp, böylece inancınızda rahatlayabilirsiniz.... Ama herkesin de sizin gibi olmasını isteyip, başka türlü arayışlar içine girenlere kötü gözle bakarsanız olmaz. Çünkü Yüce Yaratıcı zihinleri başka başka yaratmıştır. O zihinler, Peygamberlerin geldikleri yolları merak ederler. Gerçeği bir de kendileri bilmek isterler, düşüncelerinin derinliklerine dalarak, derin tefekkürler içinde olarak... Düşüncelerin kaynağına ulaşmak ve düşünceyi aşıp parça aklı arkalarda bırakarak aklın bütünlüğüne yönelmek isterler. Bunun için teknikler geliştirirler, geliştirilmiş teknikleri değerlendirirler ve senin, benim bilemediğimiz gerçeklere erişip "Erenler"e karışırlar. İşte tasavvuf budur...
     Geliniz isterseniz bir büyük olayı birlikte düşünelim... Var edilmişlerin en yüksek bilinç düzeyi olan Görklü Güzel Muhammed, "Oku" diye başlayan ilk vahye nerede ulaştı? Bu sesleniş karşılaştığı zaman ne yapıyordu? Hurma ağaçlarıyla mı uğraşıyordu? Ticaret mi yapıyordu? Evinde hanımı ve çocuklarıyla yarenlik mi ediyordu? Dostlarıyla sohbet mi yapıyordu? Yoksa, Hıra Dağı'ndaki mağaraya çekilmiş, derin düşünceler içinde, tasavvuf yollarının inceliklerinde gerçeği mi arıyordu? Bu yollar, en yüce insana velilik ve nebilik yolunu açtıysa, başkalarına da velayet yollarını neden açmasın? Tasavvufun kaynağını eski Yunan'da yahut Hint'te arayanlara konuyu bir de böyle düşünmelerini salık versem bir yararı olur mu acaba?

Tasavvuf yolu aşılmak için
     Bir gün, bir adam, Hz. Peygamber'in olduğu meclise gelip sordu:
     - Ey Allah'ın elçisi, "iman" nedir?
     Peygamber efendimiz soruyu cevapladı, imanın ne olduğunu (cibril hadisini) anlattı.
     Adam yine sordu:
     - Ey Allah'ın elçisi "ihlas" nedir?
     Peygamber Efendimiz soruyu cevapladı, İhlasın ne olduğunu anlattı.
     Adam yine sordu:
     - Ey Allah'ın Elçisi, "ihsan" nedir?
     Peygamber Efendimiz soruyu cevapladı:
     - İhsan, Allah'ı görür gibi ibadet etmektir. Sen O'nu görmüyorsun ama O seni görür...
     İşte tasavvufun amacı budur. İhsan, bir bakıma tasavvuf demektir. Yani, Allah'ı görür gibi ibadet etmek... Hiç kimse sanmasın ki bu kolay bir iştir. Bunun için de tasavvuf yolu kolay bir yol değildir. Tam tersine zor, tehlikeli ve uçurumlu bir yoldur. Bu yolda "yol gösterici"nizin olması yetmez, "olgun yol gösterici" gerektir. Olgun yol gösterici demek, yolu bilen, yolculuğunu tamamlamış, dinin içini ve dışını öğrenmiş ve Allah'a ermiş kişi demektir. O, gözetler, yardımcı olur, uyarır, uyandırır, tehlikelerden korur...
     Tasavvuf yolunda yol göstericisi olgun olmayanın ayağı kayar, uçurumlardan yuvarlanır. Yolunu şaşırır, sapıtır, yolunu sarpa uğratır.
     Tasavvuf yolunda düşülen yanlışlıklardan birisi, yolu amaç sanmaktır. Yolda toplanıp, yolda oturup, yolu teşkilatlandırmak olumsuz anlamda "tarikatçılığa" yol açar. Halbuki yol aşılmak içindir. Yol, vardırıcı, erdirici, oldurucu olmalıdır. Durdurucu değil. Yol gösteren öğretmendir, amaç değil. Amaca giden yolda yardımcıdır sadece. Bunu unutanlar "şeyhçilik, evliyacılık" çıkmazına saplanırlar. Bilmeden, şeyhlerini Yüce Tanrı yerine koyup "şirk" batağına saplanırlar.
     Bazen yol göstericilik iddiasında olanlar da yollarını şaşırıp, tasavvufu insanları etrafında toplayıp ticarette ve siyasette kullanma aracı yaparlar. Ne yazık ki vardır böyleleri...
     Tasavvuf yolunda biraz güç kazanıp mertebe elde edince artık "olduklarını" sanan ve insanları "olduracağım" derken "solduran" ham ruhlar da az değildir.
     Bütün bunlara ve başka tehlikelere rağmen tasavvuf vardır, haktır ve gereklidir. Manevi yollarda yücelmek isteyenler için de bilinen bir yoldur... Tasavvuf, dinin iç dokusudur, içinin içidir, özünün özüdür...

Hangi tasavvuf
     Allah'ı görür gibi ibadet eder hale gelmek Hadis-i Şerif'te "ihsan" diye adlandırılır. Tasavvufunun amacı ihsandır. Yani insanı "olgun insan" haline getirmek, nefsin kirlerinden ve yüklerinden kurtararak temizlemek ve hafifleştirmek, varlığın sırlarına eriştirmek ve Allah'a ulaştırmaktır.
     Tasavvuf yolunda zikir vardır. Zikir, Kur'an-ı Kerim'de Müslümanlara bildirilmiştir. Zikir, "Allah, Lailahe İllallah ve Hu" gibi sözleri açık veya gizlice çokça tekrarlamaktır.
     Tasavvufta rabıta vardır. Öğretmene manevi olarak bağlanmak ve onun maneviyatından güç alarak "yolu" kolaylaştırmak demektir. Tasavvufta sohbet vardır. Bilenleri ve erenleri dinleyerek öğrenmek ve doğrulmak için yapılır. Ancak tasavvufta çok önemli bir ilke vardır; olgun insan haline gelmiş, dinin dış ve iç esaslarını iyi bilen bir "Yol gösterici"yi seçmek çok önemlidir. Tasavvufta yol göstericilere "Mürşid" ve "Pir" denilir.
     "Mürşidi olmayanın mürşidi şeytandır" sözü de vardır ama bu söz tasavvuf yoluna girenler içindir. Çünkü tasavvuf yolu "ulaştıran" bir yoldur. Ancak aynı zamanda tehlikeli bir yoldur. Bu yolda ayakları kayanlar, her şeyi mübah görüp ibahiyecilik batağına düşenler, aklının yetersiz sınırları içine varlığın sonsuz kavrayışını sokmaya çalışıp sapıtanlar, kendi ruhunun nurunu görüp yıllarca onu Allah sanıp kendisine tapanlar da vardır. Bütün bu tehlikelerden korunmanın yolu dini meseleleri, dinin açık bilgilerini çok iyi bilen bilginlerden öğrenmektir ve aklı başında, zeki, bilgili, ermiş bir yol gösterici olmadan yola çıkmamaktır. "Her mürşide el verme ki yolunu sarpa uğratır." Gerekli olan "Kâmil Mürşid"dir.

Tasavvufta Varlık
     İnsan zihninin temel sorularından birisi varlığın esasının ne olduğu sorusudur. Felsefe bu sorunun cevabını vermeye çalışır iken aklın gücünü ve imkanlarını değerlendirir. Tasavvuf ise aynı sorulara "aşkın akıl" gücü ile yani aklı genişletme yöntemi ile cevap bulmaya çalışır. Bulduğu cevapları akıl penceresinden takdim eder.
     Tasavvufun varlık sorusuna çeşitli açılardan ve anlayışlardan verdiği cevaplar çok olsa da ortalama bir anlayış ortaya koymak da olabilir. Biz bu yazıda bunu yapmaya çalışacağız.
     Cevabı istenen sorulardan birincisi "varlığın nasıl var olduğu"dur. Yani varlığı kim "var" etmiştir. İkinci soru ise varlığın görünmeyen yönü olduğu var sayılan "ruh"un ne olduğudur. Üçüncü soru maddenin "kökü ve anlamı" ile ilgilidir. İslam tasavvufunun birinci soruya verdiği cevap varlığı var eden, varlığa hayat veren ve varlığın hayatta kalmasını sağlayan "hayyül kayyum" yani "diri ve diri tutan" bir Allah'ın "var"lığıdır.
     Allah "var"dır. Ve yarattıkları da "var"dır. Bu iki varlık biçimi de aynı "var" sözü ile anlatılır. Ancak mahiyet açısından birbirinden çok farklıdır. Allah'ın varlığı sonsuz bir gerçekliği ifade eder. Ve öylesine güçlü bir varlıktır ki yarattıklarının "var"lığı yaratanın "var"lığına kıyaslanırsa "yok" gibidir. Bir örnekle anlatmak gerekir ise insanın varlığı ile gölgesinin varlığı arasındaki fark, yaratan ile yaratılan arasındaki varlık farkını anlaşılır hale getirebilir. Biliyoruz ki gölge hem vardır hem de gerçekte yoktur. Var gibi görünen gölge madde ile ışık arasında bir oyundan ibarettir. Gölgeyi kendisinin varlık sebebi olan madde ve ışıktan bağımsız düşünürsek o da kendisine göre bir varlıktır. Burada beş duyumuzun imkanları ile sınırlı ve yaşadığımız yeryüzünün nisbi gerçeklerinden etkilenen aklımızı zorlayan bir ifade olsa da duyuların ve dünyanın sınırlarından çıkan akıl için anlaşılmayacak bir durum yoktur. Yine bir örnek verelim. Şu anda hangi durumda bulunuyorsak bulunalım zihnimizin çevremizi kavramasında önemli gerçeklerden birisi aşağı ve yukarı kavramlarıdır. Bu kavramlar dünya şartları için gerçektir ve doğrudur. Biz bu gerçeği yok sayarsak dünyadaki hayatımızı sağlıklı sürdüremeyiz. Penceremizden aşağıya baktığımızda yönün aşağı olduğunu bilir ve kendimizi pencereden aşağı bırakmayız... Şimdi bir de dünyadan ayrıldığımızı uzay elbiseleri içinde uzayda yüzdüğümüzü düşünelim bu takdirde aşağı ve yukarısı "neresi" olacaktır. Alışkanlıklarımızdan ötürü başımızın olduğu tarafı yukarısı ayaklarımızın olduğu yeri de aşağısı diye algılamamız tabiidir... Bir an için ters döndüğümüzü var sayalım. Bu durumda baş aşağı mı durmuş olacağız? Hayır... Şimdi yeni bir "aşağı ve yukarı" yönlerine sahip olduk. Demek ki aşağı ve yukarı diye bir şey uzay gerçeğinde söz konusu değildir. Yine demek ki aşağı ve yukarı dünya için vardır uzay için yoktur. İşte bu anlamda, var edilenler, var eden ile kıyaslandığında yok gibidirler. Ama bu kıyaslamayı yapmazsak onlar da kendi çaplarında varlıktırlar.
     Var eden Allah'tır ve O sonsuzluktur. Allah'ın Zat'ının ne olduğunu ve nasıl olduğunu kavramamız mümkün değildir. O nasıl düşünüyorsak öyledir ve nasıl düşünüyorsak ondan başkadır. Sözgelimi bilgisiz çoban için "çarıkları yamanacak, kendisine süt sağılıp takdim edilecek böylesine saygı gösterilecek bir yaratıcıdır"da bir olgun tasavvufçu için "ötelerin ötesi"dir.
     Yaratıcı "varlığı" isimlerinin ve sıfatlarının "nur"larının gölgesinden yaratmıştır. Yani varlığın esası "nur"dur. Latif nurlardan daha yoğun nurlara geçiş, yoğunlanmış nurlardan enerji oluşması, enerjinin yoğunlaşması, birikmesi ile de maddeye dönüşüm ve belli evreler ile maddenin durumları ortaya çıkmıştır. Yani "var"lığın esası "bir"dir ve kaynağı da "mutlak bir"dir. Başlangıç da, son da Allah'tır. Görünen de görünmeyen de Allah'tır. Allah'ın yüce isimlerini hatırlarsak O zahirdir, O batındır, O evveldir ve O ahirdir.

İnsan
     "İnsan benim sırrımdır ben de onun sırrıyım." Kutsi hadisi insanın önemini anlatma bakımından yeterlidir. Mevlana bir coşku halinde "insanın ne olduğunu bana anlattırmayın, ben de yanarım siz de..." demişti.
     İslam tasavvufu insanı "zübde-i kainat ve eşref-i mahlukat" olarak tarif ediyor. Yani "varlığın özeti ve var edilmişlerin en değerlisi." Bu anlamda insan, meleklerden de üstündür. İnsan Allah'ın yeryüzündeki vekilidir, halifesidir. İnsan varlığın özetidir. Varlığın Nur halleri enerji biçimi ve madde halinde görüntüleri, hepsi insanda toplanmıştır. İmam-ı Rabbani Mektubat adlı kitabında "insan bir topluluktur" diyor. Buna göre insan on ana unsurdan meydana gelmiştir. Bu unsurların beşi Nasut veya Sebepler Âlemi denilen madde alemindendir. Diğer beşi ise Nur'lar aleminden. İnsanda maddenin katı, sıvı ve gaz hallerini görürüz. İnsanda maddenin bir diğer biçimi "ateş" vardır. Bir anlamda insanın enerjisi veya bataryası diyebileceğimiz "nefs" ise beşinci unsurdur.
     İnsanın "letayifi" de denilen nurdan varlığının birincisi kalp, ikincisi ruh, üçüncüsü sır, dördüncüsü hafi, beşincisi ahfa olmak üzere beş bölümü vardır. Maddeler aleminden olanlar ile nurlar aleminden olanların birlikte meydana getirdikleri bileşim insanın kendisidir ve bu bileşim içinde varlığın tamamı vardır. İşte bunun için insan evrenin özeti veya küçük evrendir: "Alem-i Sagir..."
     Kur'an-ı Kerim'de "Vettiyn" suresinde "Biz insanı en üstün yaratılışta yarattık sonra onu en aşağıya indirdik" buyuruluyor. Kur'an'ın ifadesiyle insan "Ahseni Takviym"de yaratıldı. Sonra Esfeli Safiliyn'e indirildi.
     Perdeler insan için...
     Kutsal haberde "Biz insana şah damarından daha yakınız" deniliyor. Allah bize şah damarımızdan daha yakın ama biz ona uzağız. Arada perdeler var. Perdeler bizim için var; Allah için yok. İşte tasavvuf bu perdeleri açma sanatıdır.
     İnsanın üstün yaratılışından gelen bölümlerinin yani nurdan varlığının etkisi insanı iyiliklere, güzelliklere, yüceliklere yönlendirir. Aşağı bölümleri ise aşağıya doğru çeker. İnsan bu anlamda bir denge üzerinde yürür.
     İnsanın maddeler aleminden oluşan yönü nefsi oluşturur. Nefs de maddi bedenden güç alır. Nefs insanın enerjisidir. Bir bakıma da insanın içindeki şeytandır. Eğer insanın nurdan varlığı nefs üzerinde bir denetim sağlayamazsa o insan en vahşi hayvanlardan daha da vahşi olabilir. Böylesi insanlar insanlık değerini yitirmiş ve hayvandan da aşağı bir duruma düşmüş olurlar. Kur'an-ı Kerim böylelerine "Belhüm Adal" diyor...
     Nefs için Kur'an-ı Kerim'de kullanılan yedi deyim nefsin yedi kademesini gösteriyor. Nefs-i Emmare, Nefs-i Levvame, Nefs-i Mühimme, Nefs-i Mutmainne, Nefs-i Raziye, Nefs-i Merziye, Nefs-i Safiye...
     Nefs eğitimi tasavvufun ana konularından biridir. Bu bakımdan nefs bahsini açmakta yarar vardır.

Nefs kural tanımaz
     Nefs-i Emmare emredici nefs demektir. Emmare nefs hiçbir ölçü ve kural tanımadan hep ister. Doğru-yanlış, haram-helal, iyi-kötü kavramlarına aldırmaz. Bedenin çıkarı, ihtiyaçları ve hazları için ne gerekiyorsa almak, ne diliyorsa yapmak ister.
     Nefs-i Levvame yanlışlıklardan pişmanlık duyan nefs demektir.
     Nefs-i Mühimme kendisine ilhamlar gelen olgunlaşma yolundaki nefs demektir.
     Nefs-i Mutmainne ise durulmuş, oturmuş, tatmin olmuş, artık kötülükleri istemez olmuş nefs demektir.
     Nefs-i Raziye makamına gelmiş insan için Allah'tan gelen her şeye razı olma hali doğmuştur. Yunus Emre'nin dediği "Ne varlığa sevinirim ne yokluğa yerinirim" sözü işte bu makamın anlayışıdır.
     Nefs-i Marziye Allah'ın kendisinden razı olduğu nefs demektir.
     Nefs-i Safiye saflaşmış, enerji olmaktan nur haline ulaşmış nefs demektir. Tanrı Elçilerinin ve Tanrının yakın dostlarının nefsi...
     İşte tasavvufun en önemli amacı insanın nefsini eğitmek sureti ile insan onuruna yakışır hale getirmektir.
     Nefsin eğitiminde iki ayrı yöntem tasavvuf yolları arasındaki farklılığı da ortaya koymaktadır.
     Bazı yollarda bedeni zayıflatmak yani açlık, uykusuzluk, bedeni rahatsız edecek durumlar oluşturmak sureti ile nefsi ezerek eğitmek yöntemi uygulanır.
     Bazı yollarda ise Letaifi, cilalayarak güçlendirmek ve insanı nurun denetimine vererek eğitmek esas alınır.
     Çoğunlukla da her iki yöntem birlikte kullanılır. Rizayet, mücahede, rabıta, tefekkür, tezekkür, sohbet bu yolda kullanılan çeşitli uygulamalardır...

Ahmet Yesevi ve tasavvuf
     Türklerden İslam'ın ilk yüzyılından itibaren Müslümanlaşanların olduğunu düşünmek yanlış olmaz. Dolayısıyla Ahmet Yesevi'nin ortaya çıkışı olan on ikinci yüzyıla kadar Türkler arasında tasavvufçuların da çıktığı muhakkaktır. Ancak gerçek anlamı ile Türkistan tasavvufunun kurucusu Ahmet Yesevi'dir.
     Ahmet Yesevi'nin ilk tasavvuf terbiyesini babası İbrahim Şeyh ve annesi Karasaç Ana'dan aldığını biliyoruz. Yesevilik anlayışı İbrahim Şeyh kadar Karasaç Ana'ya da önem verir. Bu da üzerinde durulması gereken bir noktadır.
     Hazret Sultan'ın içindeki büyük ve gizli gücü ortaya çıkarıp ilk hareketi veren ise yedi yaşındayken karşılaştığı Arslan Baba olmuştur. Arslan Baba ona varlığın derinliklerinden süzülüp gelen ve Hazret-i Muhammed'de en yüksek bilinç düzeyine ulaşan Kutlu Bilgi'den payına düşeni vermiştir. Sonradan başka piri olsa da hikmetlerinde en çok Arslan Baba'dan bahsetmesi üzerindeki en büyük etkinin ondan geldiğini göstermeye yeter. Sanki Arslan Baba'nın denetiminde her şey olmuş bitmiş Seyir ve Süluk tamamlanmıştır da sonradan yürüdüğü uzun yolda işin dış görünüşü gerçekleşmiştir. Bu anlamda akıl bilimleri konusunda eğitimini büyük felsefeci bilgin Fahrettin Razi'den, tasavvuf eğitimini ise Yusuf Hemadanı'dan aldığı yaygın görüştür.

Şeriat, tarikat, marifet, hakikat
     Tasavvuf yollarının bir çoğunda gerçeğe ulaşma yolculuğunda dört kapı kırk makam kavramı vardır. Özellikle Yesevilik ve onun devamı olan Bektaşilikte bu konu çok önemlidir.
     Belirtmeliyiz ki burada sözü edilen şeriat ile ülkemizde sözü geçen şeriatçılık kavramları farklıdır.
     İslam Hukukunun dini kökleri ve tarihi oluşumu ile ortaya çıkan bir sistemin savunuculuğu anlamındaki şeriatçılık ile dini ve tasavvufi edebiyattaki şeriat kavramlarının farklı olduğunu belirtmeliyiz.
     Ahmet Yesevi'ye nispet edilen ama daha çok yakınlarından birinin dinleyerek yazdığı belli olan Fakrname adlı eserde Hazret-i Ali'den nakledilerek şeriatın on makamı şöyle sayılıyor:
     1) Allah'ın varlığına, birliğine, zatına ve sıfatlarına inanmak,
     2) Namaz kılmak
     3) Oruç tutmak
     4) Hacca gitmek
     5) Zekat vermek
     6) Sözü yumuşak söylemek
     7) Bilim öğrenmek
     Dini yüce Tanrı Elçisinin yaşadığı gibi yaşamak
     9) Dinin emirlerini yerine getirmek
     10) Yasaklardan kaçmak

     Şeriat kelimesinin hangi anlamda kullanıldığını belirledikten sonra konu ile ilgili Yesevi hikmetinden söz edelim:

     "Her kim eylese tarikatın davasını
     İlk adımı şeriata atmak gerek
     Şeriatın işlerini tamamlayıp
     Ondan sonra bu davayı kılmak gerek."

     Yani Ahmet Yesevi'ye göre tarikata girmek, tasavvuf yollarında ilerlemek isteyen insanın önce dinin dış ölçülerine göre kendisini düzenlemesi gerekir. Bu arada dikkati çekmek isterim ki bilim öğrenmek şeriatın on esasından biridir.
     Dinin dış hükümlerine aldırış etmeden tarikata girenleri bekleyen tehlikeyi bir hikmetinde şöyle ifade ediyor:

     "Tarikata şeriatsız girenlerin
     Şeytan gelip imanını alırmış
     İşbu yolu pir olmadan gidenler
     Şaşkın olup ara yolda kalır imiş.

     Fakrname'ye göre tarikatın on makamı da şunlardır:

     1) Günahlardan tevbe etmek
     2) Tarikata bir yol gösterici ile girmek
     3) Korku
     4) Ümit
     5) Görevini yerine getirmek
     6) Yol göstericisinin dediklerini yapmak
     7) Yol göstericisinin meclisinde ondan izinsiz söz söylememek
     Sohbetlerde nasihat dinlemek
     9) Tecrit olmak
     10) Tefrit olmak

     Belirtmeliyiz ki; tarikat adı üstünde yoldur, yol ulaştırmak içindir. Üzerinde oturmak için değil. Yoldan geçilip yani tarikattan geçilip hakikat ve marifete ulaşılacaktır.

Keramet
     Fuat Köprülü'nün büyük eseri olan Türk edebiyatında ilk Mutasavvıflar adlı kitapta Ahmet Yesevi'nin Menkıbevi hayatı üzerinde çokça duruluyor. Burada Büyük Öğretmeninin kerametlerinden söz ediliyor. Ahmet Yesevi hakkında yazılan birçok yazıda da Köprülü'den alınarak kerametler anlatılır duruluyor...
     Ahmet Yesevi'nin tarih içindeki büyük işinden daha büyük bir keramet olabilir mi?
     İnsanların zihinlerinden geçenleri bilmek; geçmişteki, bugünkü veya gelecekteki bilinmeyenlerle ilgili bilgiler ortaya koyabilmek; sıradan insanların dayanamayacağı şartlara dayanabilmek; biraz daha ileri noktada su üzerinde yürümek; aynı anda birden fazla yerde bulunabilmek; tasavvuf büyükleri için de anlatılan keramet örnekleridir.
     Bedeni güçleri zayıflatmak; ruhani güçleri parlatmak yöntemleri ile insandaki denge, ruhani güçlerin lehine bozulduğu zaman olağanüstü bazı yeteneklerin ortaya çıkabildiği bilinen bir konudur. Dolayısıyla İslam tasavvufu yolunda yürüyenlerde de; diğer dinlerin mistik tecrübelerinde de böyle durumlar ortaya çıkabilir. Bunlar asla amaç değildir. Bu olağanüstü haller o insanın ermiş ve olmuş bir insan olduğunun da göstergesi değildir. İmam-ı Rabbani Mektubat adlı eserinde büyük velilerin keramet göstermekten kaçındıklarını; kerametin istemeden zuhura çıktığını ve keramete önem verilmemesi gerektiğini ısrarla belirtiyor. Bu gibi durumların Hint fakirlerinde de görüldüğünü; İslam evliyalarında görülmesinin de önemli olmadığını söylüyor.
     Teknolojinin büyük patlamalar ortaya koyduğu günümüz insanına; her gün olağanüstü hallerin içinde yaşayan bilgi çağının bireylerine keramet denilen hallerin ne anlatacağını da yeniden değerlendirmek gerekir.
     Tasavvuf yolu dağları devirecek, turna olup uçacak güçler elde etmek için değil, insanı kötülüklerden uzaklaştırıp iyiliklere yaklaştıracak bir yol olarak değerlidir. Bu bakımdan Ahmet Yesevi'nin menkıbevi hayatını incelemeyi ilgili bilim adamlarına bırakalım. Biz düşüncelerini ve önerilerini anlayıp hayatımıza uygulamaya çalışalım, diyorum.

Yol gösterici
     Tasavvuf yolları ulaştıran ama zor yollardır. Bu yollar daha önceden aynı yolculuğu yapmış ve yol göstericilik icazeti almış olgun insanlarla yapılırsa ulaştırıcı olur. İşte bu yol göstericilere pir, mürşit veya şeyh gibi ünvanlar verilir.
     Tasavvuf yoluna Pir'siz girmektense, girmemek daha iyidir.
     Divan-ı Hikmet'ten:

     "Ey kardeş bu yollara pirsiz girme
     Hakk'ı anmaktan bir an bile kesilme
     Tanrı'dan başkasına gönül verme
     Lanetlenmiş şeytan öz yoluna salabilir."

     Yesevi atamız tasavvuf yoluna yol gösterici olmadan girenlerin, şeytanın yoluna girebilecekleri konusunda uyarıda bulunuyor.
     Tasavvuf yoluna girenlerin her işlerinde Hakk'ı hatırlamaları ve gönüllerinde başkasına yer vermemeleri gerekir. Gönlünde Allah'tan başkasının olmaması işten, güçten, hayattan, insan sevgisinden ve her türlü sevgiden vazgeçmek değildir. Gönlün hedefi Allah'a ulaşmaktır. İşte pir, bu ince yolları işaret edecektir. Böyle bir piri olanın yolu kolay olur.
     Divan-ı Hikmet'ten:

     "Pir rızası Hak rızası olur dostlar
     Hak Taala rahmetinden alır dostlar
     Riyazette sır sözünden bilir dostlar
     Öyle kullar Hakk'a yakın olur imiş."

     Yol göstericinin, dinin dış hükümlerini bilen ve onlara uyan bir kişi olması ve böyle bir kişiden de "el almış" olması gerekir. Aksi halde gösterdiği kerametlerin hiçbir değeri yoktur.
     Divan-ı Hikmet'ten:

     "Ondan sonra bir er gerek iradeli
     Olmuş olsa o da bir erden izinli
     Dine doğru uyan, kerametli
     Öyle erin eteğinden tutmak gerek.

     Kim bilmeden bu yolları şeyhim dese
     Kerametten velilikten haber verse
     Yanlıştır o ruhül-emin bile olsa
     Kendini öyle yanlışlardan koruman gerek."

     Kendi kendini şeyh, veli, kutub, pir, yol gösteren ilan edenlerden bucak bucak kaçmak gerek... Böyleleri bu dünyayı müminler için zindan haline getirirler.
     Divan-ı Hikmet'ten:

     "Şeyhim diye böbürlenen Hakk'a rakip
     Benlik eder Yaratan'a olmaz yakın
     Bidar olup dertsizlere tabib olur
     Bu dünyayı müminlere zindan eyler."

     Yalancı şeyhlerin vereceği zarar şeytandan daha çoktur. Yalancı şeyhler, kendilerine bağlanan insanlara da, tasavvuf kurumuna da, nispet edildikleri İslam'a da çok zarar verirler.
     Divan-ı Hikmet'ten:

     "Kendini şeyh sanır, bilgisi yoktur
     Yirmi beşe yetmemiş daha yaşı
     Nasihatlar eder yaşlıya, gence
     Kendisi bilmez iyi ne kötü ne.

     Onun kötülüğü şeytandan da çok
     Mahşer sabahı yüzü karanlıktır
     Onların yüzünü görmeyin sakın
     Onlar gibi lanetliden el çekin."

     Gerçek yol erlerinin yanında, şarlatanların, karnına ateş dolduran mürit soyucuların da çoğaldığı zamanımıza Hazret Sultan'ın seslenişini birlikte okuyalım, düşünelim ve ayık olalım.
     Divan-ı Hikmet'ten:

     "Fazladan oruç tutar
     Halklara şeyhlik satar
     İlmi yok görmesi yok
     Ahir zaman şeyhleri

     Beline kuşak bağlar
     Özünü kişi sanır
     Yarı yolda bırakır
     Ahir zaman şeyhleri

     Başına sarık sarar
     İlmi yok neye yarar
     Oku yok yayı kurar
     Ahir zaman şeyhleri

     Alayından al eyler,
     Malı alır mal eyler
     Sahipsiz ömrünü yel eyler
     Ahir zaman şeyhleri

     Şeyhlik ulu işler,
     Hazrete eriştirir
     Aş vermez bağrı taştır
     Ahir zaman şeyhleri

     Miskin Ahmet nerdesin
     Hak yolda ne edersin
     İlmin yok ne haldesin,
     Ahir zaman şeyhleri."

Yolcu
     Tasavvuf yollarına gidip bir yol göstericinin gözetiminde, nefsini eğitmek ve gerçeğe ulaşmak çabası içinde olanlara mürit, derviş, sufi gibi adlar verilir. Derviş sözü yaygın olarak kullanılır. Dervişlerin gerçeği olduğu gibi sahtesi de vardır.
     Divan-ı Hikmet'te dervişler için müjdeler de vardır, korkular da...
     Divan-ı Hikmet'te Gerçek Dervişler:

     "Erenler cemal görür
     Dervişler sohbetinde;
     Erenler meclisinde,
     Nur yağar sohbetinde.

     Ne dilese o olur
     Dervişler sohbetinde;
     Her bir sır açık olur
     Dervişler sohbetinde

     Her kim sohbete geldi,
     Erenden payı aldı,
     El geldi, biliş oldu
     Dervişler sohbetinde.

     Kibir ve hased ölür,
     İçine sırlar dolar,
     Göz açıp Hakk'ı görür
     Dervişler sohbetinde.

     Rasul'e vahiy geldi,
     Başından tacını aldı,
     Kalktı hizmet eyledi
     Dervişler sohbetinde.

     Hoca Ahmed sohbette,
     Dem vurur münacâtta,
     Zihi hoş saadette
     Dervişler sohbetinde."

     Bakınız divanda dervişliğin korkulu haline:

     "Sufilik öyle midir daima işin gaflet ile
     Tesbih tanesi elinde dillerin gıybet ile
     Çilpeç sellesi vurursun kötü nefs izzet ile
     Sufi-nakş oldun veli, asla Müslüman olmadın."

Yesevi Tasavvuf Yolu
     Ahmet Yesevi'nin tasavvuf anlayışını ve bağlı bulunduğu geleneği anlamanın en iyi yolu yine de Hikmetler Divanına başvurmaktır. Yayınlanmış çeşitli "divan"lara alınmış olan "hikmet"lerin tamamı doğrudan büyük öğretici'nin sözleri olmasa da onun etkisiyle oluşan anlayışın ürünü olması, konumuz bakımından çok değerlidir.
     Bu açıdan hikmetlere baktığımız zaman Yesevi Yolunun kaynağının doğrudan Yüce Kur'an ve Tanrı Elçisinin sözleri olduğunu görüyoruz. Daha ilk hikmette "isteyenlere dürr ve gevher saçtım" dediği Kuran ve hadislerdir...
     Ahmet Yesevi'nin elinden "dolu" içtiği "piri muğan" yani olgun yol gösterici ise doğrudan "Adı görklü Muhammed'dir."

     "Bi hamdillah Pir-i muğan mey içirdi.
     Pir-i muğan Hak Mustafa bi-şek bilin."

     Belirtelim ki; hikmetler Yüce Muhammed'e övgülerle doludur.
     Yüce Muhammed'e miraçta da "yâr olan" Allah'ın Arslanı Ali ise "Hoca Ahmed'in" mededkârı'dır. Yani yardım edicisi...

     "Hem miraçda yâr bolgan şir-i Hudâ Ali'dür
     Hoca Ahmed'e mededkâr şir-i Huda Ali'dür."

     Aslan Baba ise Ahmet Yesevi'ye "Hak Mustafa" emanetini teslim eden büyüğü... "Hak Mustafa" emaneti Allah yolculuğunun yol haritası, pusulası ve güç kaynağıdır.
     Hasan Basri için hikmetlerdeki ifade kısa ve yalındır: "Nefsini tepti yok etti Hasan Basri." 728 yılında göçmüştür.
     Zünnun Mısri İslam tasavvufunun ilk dile gelenlerindendir.
     Hikmetlerde "Hak yolunda yok oldu Zünnun Mısri" diyerek Zünnun Mısri'den söz edilir.
     Mâruf-u Kerhi yine adı bilinen en eski büyük şeyhlerdendir. Hikmet:

     "Mâruf gibi bu yollara ayak bassan."

     Mâruf öz babasını müslüman yapan adamdır. Kabri Bağdat'tadır. 815 de göçtü.
     İbrahim Ethem hikmetlerde adı çok geçenlerden...Belh ülkesinde sultan oğlu iken durumunu bıraktı, malını dağıttı ve Allah yolcusu oldu. Yolun en büyüklerinden oldu. 782 yılında göçtü.
     Hikmetlerde:

     "Allah'ı anmak gönüllere sevinç verir
     Belh ülkesini dışladı ve aba giydi Ethem.

     Gerçek aşıklar geçer olur canlarından
     Ethem gibi dağıtıp yok eder malını

     Dünya ve ötesini boşa gitsin Ethem gibi."

     Bişri Hafi bilinen en eski büyük şeyhlerdendir. 890 yılında göçtü. Hikmetlerdeki söz:

     "Sufi gerek batının eylese safi
     Kulluk eylese Bişri Hafi misali"

     Bayezıt-ı Bistami de adı çok geçenlerdendir. Tasavvuf yolunun en büyüklerindendir. 848 de göçtü.

     "Bayezıt gibi aşık ol ve dünyadan geç
     Bayezıt gibi gecelere kalk özünü aş
     Şeyh Bayezıt yetmiş kere özünü sattı.

     Cüneydi Bağdadi 910 yılında göçtü.
     Hikmetler:

     "Doğru oldu saf oldu Cüneyd, Şıbli
     Cüneyd gibi çöller gezip dertlere bas."

     Şıbli 945'te göçtü.
     Hikmet:

     "Şıbli gibi aşık olup sema vursam."

     Ve Mansur...
     "Ve Mansur" diyorum. Çünkü Hikmetler Divanında Arslan Baba'dan sonra en çok onun adı geçer.
     İşte hikmetler:

     "Mansur gibi başımı verip aşk dârında
     Zatı ulu sahibim sığınıp geldim sana."

     "Mansur gibi candan geçip dâra konsam
     Dâr üstünde candan geçip Hak desem."

     "Tarikatın pazarından nasib alsam
     Mansur gibi Enel Hakk'n dava etsem."

     "Lâ-Lâ, deyip illallah'a tutkun ol
     Mansur gibi Enel Hakk'ı dava kıl."

     "Mansur der, Enel-Hak erenler işi doğru
     Mollalar der doğru değil gönlüne kötü gelip."

     "Şeyh Mansur özbaşını dârda gördü
     Nur gönderdi Hakk'n yüzünü orda gördü."

     "Yakam tutup Hazretine sığındım geldim
     Aşk kapısında Mansur gibiyim işte."

     "Aşık Mansur Enel Hakk'ı dile aldı
     Cebrail geldi Enel Hak birlikte dedi."

     "Enel Hakk'ın manasını bilmez cahil
     Bilen gerek bu yollarda temiz mertler."

     "Bilmediler mollalar Enel Hakk'ın mânasın
     Kâl ehline hâl ilmin Hak görmedi münasib:"

     "Şeyh Mansur'un Enel Hakk'ı yersiz değil."

     Hikmetler Divanındaki yolu izlediğimizde karşımıza çıkan, Yüce Kur'an'dan, Yüce Muhammed'den, Yüce Ali'den, Mansur'dan ve Aslan Baba'dan akıp gelen yolu görürüz. İşte Ahmet Yesevi'nin tasavvuf yolu bu yoldur...

Hayat
     Ahmet Yesevi'nin hayatıyla ilgili kaynaklara ve sözlü birikime dayalı birçok bilgi vardır. Bilgilerin çokluğu arasında gerçeği çıkarmak işin asıl güç yanı...
     Birçok kaynak ölüm tarihi olarak 1166'yı verir. Ancak bu tarih bilinen birçok bilgi ile çelişkilidir. Bu bakımdan Kazakistanlı bilgin değerli Muhammetrahim Canmuhammetoğlu ile aynı görüşte buluşarak bu tarihin "ölmeden önce ölüm" ve yer altına girme tarihi olduğunu düşünüyorum.
     Yeraltına girdiğinde 63 yaşındaydı. Bu hesap hicri yıla göredir. Miladi 61 diyebiliriz. "Yer altına girdiği tarihten önce kaç yıl yaşadıysa, yer altında da o kadar yaşadı" yaygın görüşünden yola çıkarak 126 yıl yaşadığını söylersek, doğum tarihi 1105 yılıdır.
     1105 yılında doğduğu yer bugünkü Kazakistan Cumhuriyeti'nin Çimkent İl'inin Sayram şehridir.
     Sayram o zaman daha canlı ve önemli bir şehirdir. Babası İbrahim Şeyh, anası Karasaç Ana'nın türbeleri yapılı ve bakımlı olarak bu şehirdedir.
     Ahmet Yesevi yetim büyümüştür. Ablası Gevher Ana ile çocuk yaşta Yesi'ye yerleşmiş ve burada yedi yaşındayken büyük mürşidi Arslan Baba ile karşılaşmış, ondan Yüce Muhammed'den gelen emaneti almış ve onun eğitimi altına alınmıştır...

     "Yedi yaşta Arslan Baba'ya verdim selamı
     Hak Mustafa emanetin verin armağan
     O vakitte binbir zikrin kıldım tamam
     Nefsim ölüm sonsuzluğu uçtum işte

     Yedi yaşta Arslan Baba beni buldu
     Her sır görüp perde ile sarıp örttü
     Allah'a hamd gördüm, deyip öptü
     O sebepten altmış üçte girdim yere."

     Arslan Baba ile dünya düzeyinde çokça birlikte olamadı.

     "Can alıcı Arslan Babam canını aldı
     Huriler geldi ipeklerden kefen kıldı
     Yetmiş bin melaike yığılıp geldi
     O sebepten altmış üçte girdim yere."

     Ahmet Yesevi'nin hayatında ve hikmetlerinde Arslan Baba'nın sürüp giden etkisi, mana aleminde onunla bağının kesilmediğini gösteriyor.
     Kaynakların anlattığına göre belli bir dönem Horasan'ın en önemli mürşitlerinden "Hocalar"dan Hoca Yusuf Hemedani'ye ulaşmış, onun dört halifesinden birisi olmuş ve dergahın piri durumuna gelmişken, dönüp gelmiş ve Yesi'ye yerleşmiştir.
     Yesi'de yolu yeniden oluşturmuştur. Türkçe temelinde ve Türk ruhuna uygun olarak ilk Türk-İslam tasavvuf yolu böylece adı sonradan Türkistan olan Yesi şehrinde başlamıştır.
     Yesi, eski Şavkar'dır. Kalesi ve yeri Yassı olduğundan Yassı Kale adı zamanla Yessi veya Yesi'ye dönüşmüştür. Ahmet Yesevi bütün Türkistan'ın piri olunca da adı "Piri Türkistan'ın Şehri" diye anılır olmuş; kısalarak Türkistan olmuştur.
     Yesi'de bugün Halvet Mescidi diye anılan yapı Ahmet Yesevi'nin büyük işini yaparken kullandığı merkezdir. Halvet Mescidi bütünüyle yer altında gibidir. Odalarından birinde bir insanın ancak yaşayabileceği küçük bir yer altı odası vardır. Merdivenle inilir. İşte Ahmet Yesevi'nin yer altında 63 yılını geçirdiği yer burasıdır. Bugün de vardır.
     Yeraltı odasında 63 yıl geçer mi? İşi doğru anlamak gerek. Bu oda Hazret'in ilk girişinde 60 gün kaldığı, sonradan ise "vaktinin çoğunu geçirdiği" yerdir. Buradan çıktığında penceresi olmayan büyükçe bir oda, belli ki ziyaretçilerini kabul ettiği, görevler verdiği yerdir. Yan tarafta ise banyo ve tuvalet bölümü vardır. Bütünüyle bu bölümler dünyaya kapalıdır.
     Ahmet Yesevi, Yesi'de bir okul kurmuş ve burada yetiştirdiği öğrencilerini dünyaya yaymıştır. Tarihin yönünü değiştirmiş, Türklüğün "yeniden dirilişini" sağlamıştır. Ömrünün son yılı sayabileceğimiz 125. yaşında söylediği hikmet de alçak gönülle ve melamet yolunun gereği olarak diyor ki:

     "Erenlerden feyz ve fütuh alamadım
     Yüzyirmibeşe geldim bilemedim
     Hak taala taatların kılamadım
     İşitip anlayıp yere girdi Hoca Ahmet."

     Hicri takvimle 126 yaş, halk arasında yaygın olarak söylenen yaşıdır. 126. yaşında 63 yıl önce "ölmeden önce tattığı ölümü" yeniden tadarak ötelere göç etmiştir. Tarih 1227 olabilir.
     Mezarı üzerine küçük bir türbe yapılmış ve iki asır sonra gelen büyük cihangir Timur tarafından bugünkü türbe ve dergah yaptırılmıştır. Türbesi yüzyıllardan beri ziyaret yeridir. Bu yüzden Ulu Türkistan'da Türkistan şehrine İkinci Mekke denilir.

Yolundan yürüyenler
     Ahmet Yesevi'nin yolu sağlığında ve göçmesinden sonra dallanıp budaklanmış; yoldan yeni yolbaşcıları çıkmış; türlü adlarla Türk Dünyasında yaygınlaşmış ve günümüze kadar ulaşmıştır.
     Yolun ilk halifesi Arslan Baba'nın oğlu Mansur Ata'dır. Mansur Ata'dan sonra Abdül Melik Ata sonra Tac Hoca sonra Zengi Ata görev yapmışlardır.
     İkinci halife Harezmli Sait Ata'dır.
     Üçüncü halife Süleyman Hakim Ata, Yesevi yolunun Türkler arasında en tanınmış şeyhi sayılır.
     O zaman ki adıyla Rum'da yani Roma coğrafyasında, en tanınmış yol büyükleri Hünkar Hacı Bektaş Veli, Sarı Saltuk, Ahi Evran, Edebali ve sonraki dönemlerde Hacı Bayram ve Akşemsettin'dir.
     Türkiye'de Siraçlar arasında yaygın adıyla "Hubyar" ve Anadolu ve Rumeli coğrafyasında adı bilinen ve bilinmeyen çok sayıda horasan ereni, alperen, gazi derviş hep Yesevi yolunun yayıcıları ve uygulayıcıları oldular. Şimdi bize düşen onları araştırmak ve gelecek nesillere tanıtmaktır.
     Bu yolda Türkistan şehrinde kurulan "Hoca Ahmet Yesevi Kazak-Türk Uluslararası Üniversite" ciddi çalışmalar içindedir. Bu çalışmalar sonucunda Ahmet Yesevi, hayatı, etkileri ve takipçileri hakkında daha aydınlatıcı bilgilere ulaşacağımızı umuyorum.
     Kısa adıyla "Ahmet Yesevi Üniversitesi" Türk Dünyası gençlerini Ahmet Yesevi çizgisinde buluşturmak, kaynaştırmak ve Türk Dünyasını bilim çağına ulaştırmak yolunda yürüyor...

Yolun işleri
     Yesevi yolundan yürümek isteyenlerin önce bir işlerinin olması gerekir. Ahmet Yesevi onca işi arasında "kaşık ve kepçe yapımcısı" idi...

     "Sofi olmayıp neylesin evde yapacak işi yok"

     İşi olan işini geliştirmeli, kazancını arttırmalı ve halka "aş" verecek kadar varlığı olmalıdır.

     "Sofilik iddia eder halka verecek aş'ı yok."

     Yani tembelliğin, işe yaramazlığın adına sofilik denilemez. Sofi yani derviş, yani tasavvuf yolcusu, eğer Yesevi'lik davasında ise önce işini oluşturacak ve halka "aş" verecek duruma gelecektir.
     Hikmetlerde çokça geçen "dünyadan kesilmek" dünya nimetlerine tapmaktan uzak olmak demektir. Gerçek müslüman dünyayı başının üstüne koymaz, ayağının altına alır. Kalbinde Allah vardır, elinde ise işi...
     İşi olmalıdır ki; halka aş verebilsin. Yani en yakınlaştırıcı ibadet olan "garip, yetim ve yoksullara" yardım edebilsin. Yesevi yolcusu "alan el" değil "veren el"dir. Bunun için de "olan el" olmalıdır.
     Yesevi yolcusu "Allah aşkı"na isteklidir; ihlası arar; emeği ile geçinir; başka inançlara hoşgörülüdür ve bilim arayıcısıdır. Bilim yolunda gerçeği arar.
     Halka gösteriş yapmadan namaz ve oruç temel ibadetlerdir. En çok sabah namazı üzerinde durulur.

     "Ne hoş tatlı seher vakti olanda
     Baldan tatlı Hû adı seher vakti olanda."

     "Gerçek gönülle namaz kıl ki Allah bilsin."

     Yesevi yolunda zikir vardır. Zikir Allah'ı anmak demektir.
     "Lailahe illallah" denilir... "Allah" denilir. "Hu" yani "O" denilir. "Entel hadi Entel Hak" denilir.
     Zikredenlere Allah vaat etti:
     "Zikredin ki sizi zikredeyim" dedi.
  Zikir sessiz de olur, sesli de... Erre zikri de vardır. Bıçkı zikri de denilir.

     "Allah'ın adını söyler kullar anlam ile
     Anlamsıza asla kullar salmaz olur
     Allah diyen âşık kullar devamlı
     Hakk'ı anmaktan zerre gafil olmazlar."

     Yesevi yolunda zikrin anlamı bilinecektir. Yani ibadet eden kişi ne dediğini bilecek, anlam zihninde canlanacak ve böylece yarar doğacaktır.
     Sohbet yolun esaslarındandır. Bilenler ve olgunlar söyleyecek, kalanlar dinleyecektir. Sohbet, adabıyla yürüyecektir.

     "Erenler cemal görür
     Dervişler sohbetinde
     Erenler meclisinde
     Nur yağar sohbetinde.

     Ne dilese o olur
     Dervişler sohbetinde
     Her bir sır açık olur
     Dervişler sohbetinde

     Resule vahiy geldi
     Baştan tacını aldı
     Kalktı hizmet eyledi
     Dervişler sohbetinde."

     Yesevi yolunda "candan geçip" sema vurmak vardır. Sema, sima, samah, raks aynı eylemin değişik adlarıdır.

     "Şıbli gibi sema vurup candan geçtim."

     "Melekler toplanıp bir gün sohbet kurdu
     Raks ve sema vurmak için yürüdü
     Miraç üste Hak Mustafa bunu gördü
     Şimdi ben de raks ve sema edesim gelir."

     Ancak sema dünya için olmamalı. Yani gösteriş için, yani dünyalık için.

     Dünya tepmeden raks ve sema yapan cahil
     Hak yâdını bir an demez yürür gafil
     Dervişim der gönlü dünyalıktadır
     Dünya için raks ve sema vurur dostlar.

     Kendinden geçmeden raks ve sema yapmak hata.

     Sema ve raks da eğer kendinden geçip Hakk'a erişme yoksa, anlamı yok. Her işte olduğu gibi bu işlerde de "ihlas" gerek, yani içtenlik.
     Yesevi yolunda yalnız da toplu da zikir yapılır. Meclis kurulur, halka oluşur...

     Cemalini isteseniz ey zikredenler
     Candan geçilip halka içinde görün dostlar.

     Halka varsa, meclis varsa, zikir, sema ve raks varsa "çeng ve rebab" olmaz mı? Ham ervah ne der bilemem. Ama vardır. "İşler niyetlere göredir."

     Ruhlarının gıdasıdır çeng ve rebab
     Ahı çıksa yedi iklimi viran kılar.

     Çeng ve rebab o dönemin ve o iklimin sazları. Kopuz da olur, saz da, bağlama da... Medine kadınları Yüce Muhammed'i teflerle, şarkılarla karşılamıştı. Ne de hoş karşılamışlardı...
     Kimse aldanmasın... Yesevi yolunda mücahade de var, riyazet de... Eğer gerçeklere erişmek, kapıları açmak, ötelere ulaşmak isteniliyorsa...
     Mücahade çetindir, riyazet de...
     Yesevi yolu bir iklim sağlar ve bu iklimden herkes nasibince yararlanır. İsteyen, dayanıklı olan, mektebde kalır, öğretmen olur. İsteyen dersini alır, açılır gider, isteyen nasibindeki aza razı olur, yolundan yürür.
Herkese istediğince ve nasibince...

AŞK YOLLARI (2)

Aşk ateşi
     Aşk ateşi gizli tutar, saklar idim
     Can yandırdı yürek bağır kebap etti
     Pirden yardım olmaz olsa şimdi bana
     Bu dert bizi dostlar hadsiz harap etti.

Aşktan haber
     Ey dostlarım yürek ciğer oldu kebap
     Hakikatlı âşık candan geçer olur
     Aşk ateşi gönül evi kıldı harap
     O sebepten akıl fikir gider olur.

               Aşksız kişi adam değil anlayınız
               Sevgisizler şeytan kavmi dinleyiniz
               Aşkdan başka sözü eğer söylerseniz
               Elinizden iman İslam gider olur.

     Meyhaneye giren âşık sırrı açık
     Bağrı pişer yaşı akar gözü ağlar
     Boşta yürür nerde olsa hane viran
     Şeksiz bilin vahdet meyi içer olur.

               Ömrü boşuna gidenler aşkı bilmez
               Candan geçen divaneyi göze almaz
               Hu sohbeti kuran yere koşup gelmez
               Can ve gönlü taştan beter katı olur.

     Allahın sevdiği daim ağlar yürür
     Hak'tan korkar razın söyler seher durur
     Yahya gibi durmaz ağlar matem tutar
     Bu dünyayı arkalara atar olur.

               âşıkların işi odur söz ve güdaz
               âşıkların istekleri oruç namaz
               Mahşer günü göz yaşıdır Hak'ka niyaz
               Arif âşık derd ve elem tartar olur.

     âşıkları melametten kaçmaz olur
     Nâdânlara iç sırrını açmaz olur
     Namertlere inci cevher saçmaz olur
     İçlerine acıları atar olur.

               Hoca Ahmet Hak sözünü söyler daim
               Hak'tan özge sözler demek olmuş haram
               Oruç tutsa yeri olur Daru's selam
               Bağışlanma denizine batar olur.

Âşıklar yolu
     Yola giren erenlerden yol sormadım
     Ağlamadım ey dostlarım hata ettim
     Hak, zikrini gece gündüz  söylemedim
     Ey dostlarım öz canıma cefa kıldım.

               Allah yadı gönülleri aydınlatır
               âşıklara Allah kendi vaadeyledi
               Aşkın yeli Mustafa'ya armağandır
               O sebepten göz yaşımı tanık kıldım.

     Allah dedi: "âşıklarım Burak birer
     Hak zikrini söyleyene Rahmet yağar
     Çok ağlayan didarımı mutlak görür
     Mahşer günü didarımı bağışladım."

               Dertsiz adam adam değil bunu anla
               Aşksız adam hayvan cinsi bunu dinle
               Gönlünüzde aşk bolmasa bana ağla
               Ağlayana hâs aşkımı bağışladım.

     Kul olursan ben-benliği sakın dışla
     Seherlerde canına kıy durma işle
     Yoldan çıkıp sapanları yola başla
     Bir nazarda dillerini safa kıldım.

               Hak'ka âşık olup dedi Hoca Ahmet
               Sadık olup dinleyene yüz bin Rahmet
               Dua ettim görmeyiniz mihnet zahmet
               Akıllıysan bir söz ile edâ kıldım.

Gerçek âşıklar
     Muhabbet deryasında dalgıç olup
     Marifet cevherini almak isterim
     Tarikatın meydanında kanat çırpıp
     O Tuba dallarına konmak isterim.

               O Tuba ağacını eksen de bitmez
               Allah diyen âşık kuldan kusur gelmez
               Gerçek âşık eren asla yolda kalmaz
               âşık olup Allah yad kılmak isterim.

     Tecellinin nuru ile aklı şaşan
     Allah diye gönül bağlayıp dağ aşan
     Muhabbet ateşiyle kaynayıp taşan
     Ben de Allah deyip varmak isterim.

               Allah yadı gönüllere sevinç verir
               Belh mülkü terkederek çul giydi Ethem
               Çul giyerek hidayete ayak bastı
               Hidayete böylece varmak isterim.

     Çul giyen ol azizleri Hak sever
     Sırları da dükkan içre Hak'kı bulur
     Ahlarından dağlar dilim olup akar
     Selim olup çulları giymek isterim.

               Selim olup saf oldu Cüneyd, Şıbli
               Nefsi tepti yok etti Hasan Basri
               Halkı koyup fani oldu Zünnun Mısri
               Azizlerin yoluna girmek isterim.

     Allah yadı kibirlenme evin yıktı
     Pirlerimiz bu halkayı görklü yaptı
     "Hu" deyince kötülükler uzaklaştı
     Ben dahi o halkada olmak isterim.

               Şevk şarabını içtim de harap oldum
               Muhabbetin ateşinde kebap oldum
               Didarını nasip etse izim Vehhab
               Darusselam saraya girmek isterim.

     Hoca Ahmet cevherlerden hikmet dedi
     Azizlerden övgü ile söz söyledi
     Uzun gece güne kadar kıyam etti
     Dua kılıp hikmetler demek isterim.

Kim âşık, kim sevilen
     Dertlilere benim ilaç benim derman
     Hem aşığım hem sevilen benim canan
     Rahm eyleyim adım Rahman zatım Sübhan
     Bir nazarda içlerini safa kıldım.

               Âşıklar cehennemi söndürür
               Sevgi kadehinden içen divaneler
               Kıyamette ağzından od saçar dostlar
               Kudretle yaratılan yedi cehennem
               âşıkların narasından kaçar dostlar.

     Cehennem ağlar yalvarır Allah'ına
     "Takatım yok âşıkların bir ahına
     Kaçıp varayıp Yüce Hakk'ın yanına"
     âşıkların yaşı ile söner dostlar.

               âşıkları aşk dükkanını kurarlar
               Yaşın saçıp göğsün açıp yüzün sürer
               İnşallah cehennem de korkar kaçar
               Yedi gökler dayanamaz göçer dostlar.

     Hoca Ahmet âşıksızların işi kötü
     Seher varsa Hak göstermez ona yüzü
     Arş ve kürsü levh ve kalem hepsi üzgün
     Aşksıza cehennem kapı açar dostlar.

Âşık eyle
     Aşk yolunda yok olayım Hak Bir ve Var
     Her ne kılsan âşık eyle ey Allah'ım
     Elim açıp dua kılsam İzim Cebbar
     Her ne kılsan âşık eyle ey Allah'ım.

               Gül aşkının bahçesinde bülbül oldum
               Elvân elvân diller ile ben inledim
               Bütün işten âşıklığın zordur bildim
               Her ne kılsan âşık eyle ey Allah'ım.

     Aşkı değse yandırırmış can ve teni
     Aşkı değse viran eyler ben benliği
     Aşk olmasa bulmak olmaz Mevlam seni
     Her ne kılsan âşık eyle ey Allah'ım.

               Aşk defteri sığmaz dostlar dergahına
               Cümle âşık toptan varır bargahına
               Yedi cehennem dayanmaz ahına
               Her ne kılsan âşık eyle ey Allah'ım.

     Hâs aşkını göster bana şükredeyim
     Zekeriya "erre"siyle zikredeyim
     Eyyub gibi belalara sabredeyim
     Her ne kılsan âşık eyle ey Allah'ım.

               Cilve kılgıl tilbe kılgıl şeydâ kılgıl
               Mecnun kılgıl, el ve halka rüsva kılgıl
               Işık göster pervâne dek yanık kılgıl
               Her ne kılsan âşık eyle ey Allah'ım.

     Nerden bulsam aşkın düştü kararım yok
     Aşk övgüsün gece gündüz koyarım yok
     Dergahından özge yere vararım yok
     Her ne kılsan âşık eyle ey Allah'ım.

               âşıklığı dâva kılıp yürümedim
               Nefsten geçip Hak emrini kılamadım
               Nadanlıkla Hak emrini bilemedim
               Her ne kılsan âşık eyle ey Allah'ım.

     Hoca Ahmet aşktan katı bela olmaz
     Merhem sürme aşk derdine deva olmaz
     Göz yaşından özge kimse tanık olmaz
     Her ne kılsan âşık eyle ey Allah'ım.

Aşkın
     Aşkın kıldı şeyda beni
     Cümle âlem bildi beni
     Kaygum sensin gece günü
     Bana seni gerek seni.

               Teellallah zihi ma'ni
               Sen yarattın cism ve canı
               Kulluk kılam gece günü
               Bana seni gerek seni.

     Gözüm açtım seni gördüm
     Tüm gönlümü sana verdim
     Yakınları terk eyledim
     Bana seni gerek seni.

               Söylesem ben dilimdesin
               Gözlesem ben gözümdesin
               Canımda ve gönlümdesin
               Bana seni gerek seni.

     Feda olsun sana canım
     Döker olsan benim kanım
     Ben kulunum sen sultanım
     Bana seni gerek seni.

               Alimlere kitap gerek
               Sofulara mescid gerek
               Mecnunlara Leyla gerek
               Bana seni gerek seni.

     Gafillere dünya gerek
     Akıllıya ukba gerek
     Vaizlere minber gerek
     Bana seni gerek seni.

               Alem bütün uçmak olsa
               Tüm huriler karşı gelse
               Allah benden razı olsa
               Bana seni gerek seni.

     Uçmak girem cevlan kılsam
     Ne hurilere göz atsam
     Onu bunu ben ne kılsam
     Bana seni gerek seni.

               Hoca Ahmet benim adım
               Gece günü yanar odum
               İki cihanda umudum
               Bana seni gerek seni.

Aşksız yol almak olmaz
     Yüce Allah âşıklara verdi aşkın
     Şükrederek yanıp tutuştum işte
     İki âlem gözlerimde haşhaş tane
     Görünmedi yalnız Hakk'ı sevdim işte.

               Candan geçip yalnız Hakk'ı cana kattım
               Ondan sonra derya olup taştım işte
               Sonsuzluğa yolcu oldum makam aştım
               Dünya ukba yüzbin talak koydum işte.

     Hak önünde olgun akıl sözü olmaz
     Aşk şiddeti coştuğunda bir an durmaz
     Pervane gibi yanarsa kendi bilmez
     Bu sırları canane'den duydum işte.

               Tarikatın yollarının ötesi çok
               Pak aşkına ulaşmadan yürümek yok
               Allah yüzü görünemez uyuyarak
               Uyumadan didarını gördüm işte.

     Tarikatın yolu katı, tuhaf, şaştım
     Başım katı Olgun Pir'e doğru kaçtım
     Pir eteğin tutup gizli gözü açtım
     Rüsva olup yolları yürüdüm işte.

               Tarikatın yollarıdır tuhaf ulu
               Nasip kıldığı kuluna olur yakın
               Zerresine dayanamaz yedi tamuğ
               Ey yaranlar aziz candan doydum işte.

     Hakikatın manasına eren kişi
     Şaşkın olur tutuşarak içi dışı
     Kanlı akar gözlerinden akan yaşı
     Göz yaşım armağan kılıp vardım işte.

               Şeriattır âşıkların efsanesi
               Arif âşık tarikatın incisidir
               Nere varsa cananesi yoldaşıdır
               Bu sırları arş üstünde gördüm işte.

Mansur
     Aşk yolunda âşık olup Mansur geçti
     Belin bağlayıp Hak işi sıkı tuttu
     Melametler ihanetler çok işitti
     Ey müminler ben de Mansur oldum işte.

               âşık Mansur "Enel Hakk"ı dile aldı
               Cibril gelip "Enel Hakk"ı birge dedi
               Cibril gelip "başın" diye yola saldı
               Darda olup Hak yüzünü gördüm işte.

     Mansur geldi dar eğilip kendi aldı
     İç gözü açık olanlar hayran kaldı
     Nur gönderdi Allah özü nazar kıldı
     "Vay âşıka" didarını gördüm işte.

               Nida geldi o şol dara "çok boğmagıl"
               Sıkı durgil her yan bakıp sen ağmagıl
               Taşa dedi "emrim tutup sen tegmegil"
               Levh-i Mahfuz tahtasında gördüm işte.

     Üçyüz molla gelip yazdı çok rivayet
     Şeriatdır ben yazayım bir rivayet
     Tarikatda hakikatta hak himayet
     Başım verip Hak sırrını bildim işte.

               Enel Hakk'ın manasını bilmez nâdân
               Bilgin gerek bu yollarda pak-ı merdan
               Akıllı kul Hakk'ı yadını dedi candan
               Candan geçip Cananeyi sevdim işte.

     İma kıldım bilen olsa mana alsın
     Kal ilminden yazıp dedim nişan kalsın
     İnci cevher sözlerimi içe alsın
     Hal'den dedim âşıklara verdim işte.

               Kimsesiz Mansur horlukla oldu eda
               Bir söz ile yaranlardan oldu cûda
               Hal dilini kimse bilmez Tanrım tanık
               Kanlar yutup bende tanık oldum işte.

     Şah Mansur'un "Enel Hakk"ı yersiz değil
     Erenler bizim gibi günahlı değil
     Soysuz olan bu sözlerden anlar değil
     Anlar olup Hak kokusu aldım işte.

               Bir seherde garip Mansur çok ağladı
               Nur gönderdi Allah özü rahmeyledi
               Ondan sonra kırklar baktı şarap verdi
               Bilenlere bu sözleri dedim işte.

Mansur’a feryad
     Durmaz âşık Hu derler
     Allahına yalvarıp
     Yürür O'nun aşkında
     Gece gündüz sararıp.

               Mansur bir gün ağladı
               Erenler rahm eyledi
               Kırklar şerbet içirdi
               Mansur değeri bilip.

     Mansur der ki "Enel Hak"
     Erenler için doğru
     Mollalar der yanlıştır
     Gönlüne kötü alıp.

               Söyleme Enel Hakk'ı
               Kafir oldun Mansur der
               Kuran içre budur der
               Öldürdüler taş atıp.

     Bilmediler mollalar
     Enel Hakk'ın manasın
     Kâl ehline hâl ilmin
     Hak görmedi münasip.

               Rivayetler yazıldı
               Onun halin bilmedi
               Mansur gibi evliya
               Koydular dâra asıp.

     Sapıtmış der mollalar
     Şeyh Mansur öldürüldü
     Kafir diye öldürdü
     Üç yüz molla toplaşıp.

               Külün göğe savurdu
               Atıp deryaya saldı
               Zevk denizi kabardı
               Aktı derya kaynaşıp.

     O gündeki o derya
     Kıldı efgan vaveylâ
     âşıklara Allahım
     Kılsın didarın nasip.

               Alem halkı toplandı
               Mansur'a feryad kıldı
               Mansur yâranı kaldı
               Kaldı orda ağlaşıp.

     Tevbe kıl Hoca Ahmet
     Olur Hak'tan inâyet
     Yüz bin evliya geçti
     Sırrı sırra ulaşıp.

Gerçek aşk
     Muhabbet bağını gezmeden âşık olmaz
     Hârlık zârlık çekmeyince nefsin ölmez
     Damlaya razı olmadan inci olmaz
     Razı olup has cevherden aldım işte.

               Aşk oduna yanar âşık rengi uçar
               Ötelere doğru gider burdan göçer
               Burda olan düğümleri orda açar
               Resul dünya cife dedi koydum işte.

     Hakikatli âşıkların rengi soluk
     Aynalara nazar kılsa ondan parlak
     Özü hayran, gönlü viran, gözü yaşlı
     Kudretine hayran olup kaldım işte.

               Allah dedi, "çok ağla görürsün beni
               Sen ağlasan kulum diye derim seni
               Candan geçip beni ister âşık hani"
               İlham geldi çın kulağa aldım işte.

     Gerçek gönülle yanana didar ata
     Yalan âşık yola girse hepsi hata
     Gerçek âşık gözü yaşlı öne eğik
     Eğilerek yer altına girdim işte.

               Hakikatli gerçek aşığa armağan
               Mahşer günü nasılsın diye sorarım
               Şefi olup şefaati ben kılarım
               Rahmetinden ümit kılıp geldim işte.

     Hoca Ahmet Hak yadını de daima
     Hak'tan korkup durmadan ağla daima
     Namazı kıl orucu tut sabah akşam
     Böyle yapıp muradıma erdim işte...

GÖSTERİŞTEN UZAK OL

Yalan âşık
     Aşık davasın bana deme yalan aşık
     Aşık isen bağrın içre göz kanı yok
     Muhabbetin şevki ile can vermese
     Boşa geçer ömrü onun yalanı yok.

               Aşk bağını emek verip yeşertmesen
               Horlanarak kötü nefsi öldürmesen
               Allah deyip içe nuru doldurtmasan
               Allah tanık sende aşkın nişanı yok.

Zalimler ve bizler
     Nâdânlara geçmez sözüm budur hikmet
     Adamım der belin bağlar hani himmet
     Dünya için bir birine kılmaz şefkat
     Zalimlere esir olup öldüm işte.

               Zalimlerin ne haddine, bizde günah
               Dervişlerin hali kötü geçmez dua
               O sebepten Padşah kılar bize cefa
               Ayet hadis manasından dedim işte.

     "Zalim eğer zulm eylese bana ağla
     Yaşın saçıp bana sığın belin bağla
     "Haram, şüphe terk ederek yürek dağla"
     Zalimlere yüzbin bela verdim işte.

               Sana ceza Yaratana yalvarmadın
               Allah deyip geceleri inlemedin
               Hakikatin sözlerini dinlemedin
               Zalimlerin elin uzun kıldım işte.

     Ey habersiz Hakk'a gönül yürütmedin
     Dünya haram ondan gönül soğutmadın
     Nefsten geçip Hakk'a doğru yönelmedin
     Bu  nefs için zâr ve hayran oldum işte.

               Zalimden şikayet etme sen zalimsin
               Gösterişdir tesir etmez halka sözün
               Dünya malın dolu verdim doymaz gözün
               Hârisleri cehennemi saldım işte.

Yalan şeyhler
     Olgun değil şeyhim diye dava kılar
     Kendi yapmaz halk içinde öğüt kılar
     Sözü yalan dünya için hava kılar
     Çıkarcıdır hangi ilmi bilse olmaz.

               Nasıl iştir şeyhim diye dava kılmak
               Seccadeyi halk içinde tura salmak
               Kendi bilmez bu manaya nefsi vurmak
               Dalgıç değil inci cevher alsa olmaz.

Yalancı şeyh
     Tezvir ağı kurup halkı yoldan vurdun
     Şeyhlik kılp gösterişle dükân kurdun
     Eğlenerek şeytan ile devran sürdün
     Allah yüzü sana niçin gösterilsin.

Hakk’a rakip şeyh
     Şeyhim diye baş kaldıran Hakk'a rakip
     Benlik eyler süphanına olmaz habib
     Boştur işi dertsizlere olur tabib
     Bu dünyayı müminlere zindan eyler.

Gösterişçi son demi
     Oruç tutup halka gösteriş yapanlar
     Namaz kılıp eline tesbih alanlar
     Şeyhim diyerek başka bina kuranlar
     Son deminde imanından da ayrılır.

Son zaman şeyhi
     Son zamanın şeyhi düzer dışlarını
     Zühd ve takva kılmaz bozar içlerini
     Keramet der satar gaflet düşlerini
     Gösterişle halka özün satar dostlar.

Gösterişten uzak ol
     Derviş isen ibadet et etme riya
     Gizli yerde ibadet et Tanrı bilsin
     Yalan derviş nerde olsa zevk ve dava
     Adil Sultan ibadetin isyan sayar.

               Dervişim der ibadeti halk içinde
               Gösteriştir işi gücü orda burda
               Allah için ibadetli derviş nerde
               Gerçek derviş ıssız yeri mekan eyler.

     Aşıkları Hak kahrından korkup titrer
     Yer ve gökte melekler de ağlar durur
     Kimi kızıl kimi sarı olur durur
     İnleyince yer ve göğü lerzan kılar.

               Nerdesin der nerdesin der aşık söyler
               Aşıkların ne haddine ma'şuk söyler
               Ağzı susar dili susar gönlü söyler
               Üçyüz altmış damarları lerzan kılar.

     Hoca Ahmet kulum diye söz söyleme
     Gösterişle ibadetin tamamı boş
     Şeriatta tarikatta kâr gözleme
     Ahirette yalancıyı üryan kılar.

Dünya benim diyenler
     Dünya benim diyenler
     Haram  malı alanlar
     Kerkenez kuşu olup
     Haramlara batmışlar.

               Molla müftü olanlar
               Yalan fetva verenler
               Akı kara kılanlar
               Cehenneme girmişler.

     Kadı imam olanlar
     Haksız dava kılanlar
     O eşek gibi olup
     Yük altında kalmışlar.

               Tatlı tatlı yiyenler
               Türlü türlü giyenler
               Altın tahtta duranlar
               Yer altında kalmışlar.

     Mümin kullar, doğrular
     Doğrulukta duranlar
     Dünya malı harcayıp
     Cennetlere konmuşlar.

               Hoca Ahmet bilmişsin
               Hak yoluna girmişsin
               Hak yoluna girenler
               Hak didarın görmüşler.

Yalancı zakirler
     "Yalancılar ümmet değil" dedi Server
     Bu sözlere yol verici "Hâdi Rehber"
     Yalancıya ümmet demez o Peygamber
     Gelin yığlın zâkir kullar zikr edelim.

               Temizliksiz zikir eden mümin değil
               Öldüğünde Hak Mustafa tutmaz elin
               Sübhan Igem günahını bağışlamaz
               Gelin yığlın zâkir kullar zikr edelim.

     Mümin isen temizliksiz zikir etme
     Kerametler deyip halka dini satma
     Müslümanlık dava kılıp kafir gitme
     Gelin yığlın zâkir kullar zikr edelim.

               Zâkir olsan zikr etmeden sakın yatma
               Nâdân ile soysuzlara hiç söz katma
               Münafıklar halin sorsa bir söz deme
               Gelin yığlın zâkir kullar zikr edelim.

     Hoca Ahmet kötülerin kötüsü sen
     Herkes buğday, el tutmayan samansın sen
     Yoldan sapan günahkarlar nâdânısın
     Gelin yığlın zâkir kullar zikr edelim.

Gıybet rüsva kılar
     Ey dostlarım hiç bilmedim ben yolumu
     Saadete bağlamadım ben belimi
     Gıybet sözden sakınmadım ben dilimi
     Nâdânlığım beni rüsva kılar dostlar.

Gösterişçi dervişler
     Talibim der dururlar
     Sözlerinde yok insaf
     Nâmahreme bakarlar
     Gözlerinde yok insaf.

               Kişi malını yerler
               Gönülleri değil saf
               Arslan Babam sözlerin
               İşitiniz saygıyla.

     Pir hizmeti kıldık der
     Talibim der yürürler
     Yerler haram şüpheli
     Torbalarına korlar.

               Gözlerinde nemi yok
               Halka içre girerler
               Arslan Babam sözlerin
               İşitiniz saygıyla.

     Zâkirim der ağlarlar
     Çıkmaz gözünden yaşı
     Gönüllerde gamı yok
     Ansız ağrısın başı.

               Oyun hile kurarlar
               Malum Tanrıya işi
               Arslan Babam sözlerin
               İşitiniz saygıyla.

     Talibim der durur da
     Gönlünde yok zerre nur
     Gerçek talibi sorsan
     İçi dışı gevher dür

               Hakk'a ayan sırları
               Yemişleri safa nur
               Arslan Babam sözlerin
               İşitiniz saygıyla.

     Riya tesbih elinde
     Zünnar iyi bilseniz
     Hak rızasıdır bu
     Aşk sevdası kılsanız.

Haramcılar
     Dili ile "ümmetim"der yalan söyler
     Kişi malı almak için hezyan söyler
     Helalini bırakır da haram gözler
     Nadanlara bu sözleri demek isterim.

               Zamanın sonu gelse akıl gider
               Ademoğlu birbirini tutup da yer
               Dünya için iman İslam dini satar
               Akıllıya bu sözleri demek isterim.

Yalan âlim
     Gönlüm katı, dilim acı, kendim zâlim
     Kuran okur amel kılmaz yalan alim
     Garip canım sarf edeyim yoktur malım
     Hak'tan korktum ateşsiz ben yandım işte.

               Altmış üçe yaşım yetti geçtim gafil
               Hak emrini tutamadım kendim cahil
               Oruç, namaz erteledim oldum kahil
               Kötü izledim, iyiden kaçtım işte.

     Olgun mürşit hizmetinde yürür oldum
     Hizmet kıldım gözüm açık hazır oldum
     Yardım etti şeytanları kovup sürdüm
     Ondan sonra kanat açıp uçtum işte.

Amelsiz âlimler
     Amel yapmaz alim ilme basıp yürür
     Ölüp gitse dar yerlerde canı yanar
     Allah Resul dinin ne de korku verir
     Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar.

               Münker-Nekir "Rabbin kim" der soru sorar
               Kal ilminin bir noktası kar eylemez
               Ne yazıktır ki amelsizler ne edecek
               Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar.

     Allah diyen şeker ve bal hazırladı
     Ahirette Allah ile pazarladı
     Amel eden gerçek alim bilge oldu
     Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar.

               İlmin kandil halin fitil yağ göz yaşı
               Nasıl desem nasip almaz taşsa gönlün
               Yol üstünde toprak olsun aziz başın
               Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar.

     Zavallı alim amelsiz yolda kalır
     Okur sinmez dünya malı ele alır
     Benlik ile zavallı ömrünü harcar
     Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar.

               Dışı değil içi düzgün alim olsan
               Mahşer günü elin tutar seher varsan
               Vah ne yazık nedametle yolda kalsan
               Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar.

     Alim olur namaz kılar taat kılar
     Hak'tan korkar ahireti de düşünür
     Kuran okur Hak'tan korkar da ağlaşır
     Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar.

               Hoca Ahmet olayım desen Hak'ta oluş
               Bayezit dek nefsin ile tüngün vuruş
               Ey habersiz ümmet olsan budur gidiş
               Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar.

Nâdânlar (kara cahiller)
     Ey dostlarım nâdân ile yakınlaşıp
     Bağrım yandı candan bıkıp öldüm işte
     Doğru desem eğri yola boynum çeker
     Kanlar yutup gam zehrine doldum işte.

               Nâdân ile geçen ömrün boşa geçer
               Nâdânlardan cehennem bile çekinir
               Nâdân ile cehenneme yürümeyin
               Nâdânlarla hazan gibi soldum işte.

     Dua kılın nâdân yüzü görmeyeyim
     Yüce Tanrı yoldaş olsa durmayayım
     Hasta olsa nâdân halin sormayayım
     Nâdânlardan yüzbin cefa gördüm işte.

               Bir şey umma nâdânlardan kadrin bilmez
               Karanlıkta yolu sorsan yol göstermez
               Boynun büküp yalvarsan da elin almaz
               Nâdânlardan yakınarak geldim işte.

Gerçek âlim
     "Fe'l ya'lemunel alimüna"yı okur alim
     Manasını anlamazsa olur zalim
     Manasını bilenlerin giyer aba
     Öyle alim gerçek alim olur ey dost.

               Alim odur hiç durmadan tahsil kılsa
               Gece ve gündüz Tanrı'sına ağlasa
               "Fe'l yedhakü" ayetini açıklasa
               Öyle alim gerçek alim olur ey dost.

     "Ve'l yebkü kesiran"ı Tanrı dedi
     Manasını bilen alimler ağladı
     Ağlayarak gözleri de görmez oldu
     Öyle alim gerçek alim olur ey dost.

               Alimim der kitap okur mana bilmez
               Çok ayetin manasını asla bilmez
               Büyüklenir benlik güder dini tutmaz
               Alim değil cahildir o bilin dostlar.

     Hoca Ahmet alimlere hizmet eyle
     Alimleri dinleyerek amel eyle
     Amel kılıp Hak'tan yana canını ver
     Amelsizler didar görmez bilin dostlar.

Kim kalıcı
     Bu dünyada bina kuran Karun hani
     Dava kılan Firavn ile Hâmân hani
     Vamık Azrâ, Ferhat Şirin Mecnun hani
     Kahr  eylese bir lahzada yeksan eyler.

Melamet yolu
     Melamet meyi içen
     Didârına ulaşır
     Pir elinden mey içen
     Nurlarına ulaşır.

               Hoca Ahmet kendin bil
               Günahını hazır kıl
               Gaflet ile yatmaz ol
               Şeytan da uzaklaşır.

Dışın sofiye benzer
     Ey gönül kıldın günah
     Asla pişman olmadın
     Sofiyim ben dedin de
     Canan talip olmadın
     Yazık ömrün gitti de
     Bir an ağlar olmadın.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Sofilik böyle midir
     Daim işin gafletle
     Dane tesbip elinde
     Dillerin gıybet ile
     Göğse sille vurursun
     Kötü nefs izzet ile.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Sofi olsan saf ol da
     Suç ve isyan olmasın
     Taat ve takva kıl da
     Dil perişan olmasın
     Can ve dilden ağla da
     Mahşerde yalan olmasın.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Sofilik şartı budur
     Gece kalkar kan ağlar
     Her cefaya sabreder
     Belini sıkı bağlar
     Allah talibi olur
     Güzel sözleri söyler.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Sofi ibadetlerin
     Hepsi kibir ve riya
     Can ve gönlün dünyada
     Dillerinde ah la vah
     Can verirken olursun
     İman nurundan uzak.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Sofi olmaz ne yapsın
     Evde yapar işi yok
     Sofilik dava kılar
     Halka verir aşı yok
     Ah vah eder durur da
     Gözde damla yaşı yok.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Sofi olup nefs için
     Her an kapıya bakar
     Hediye geldi mi der
     Gelen kişiye bakar
     Allahın lanetini
     Her an boynuna takar.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Sofiyim der durursun
     Söz ve efganın nerde
     Aşkının hasretiyle
     Akan göz yaşın nerde
     Mürşit kamil mükemmel
     Yol gösteren mert nerde.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Sofi gamsız yürürsün
     Dane tesbihi alıp
     Dünyaya mağrur olup
     Dini arkaya salıp
     Kork artık gel kork şimdi
     Gel Tanrıya yalvarıp.

               Görünüşün sofi de.
               Asla İslam olmadın.

     Sofi oldun mal için
     Eylersin buna cedel
     Görünüşün sofice
     İç yüzün darmadağın
     Ey habersiz habersiz
     Kırıksın ezel günü.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Dane tesbih elinde
     El gözünde sofisin
     Kötü nefsin elinde
     Tersa cuhud gibisin
     Kulluk eyle Tanrıya
     Yoksa halin kötüdür.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Ey sofi öz tavrınla
     Yalnız Allaha kulsun
     Aslına bakar olsan
     Alem içinde birsin
     Günahlı ve hatalı
     Hem asi ve mahcupsun.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Ey sofi aşk dava kıl
     Başkasından uzak ol
     Uykuyu eyle haram
     Gece de uyanık ol
     Derdi yok dertsizlerden
     Görürsen uzakta ol.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

     Ahmet sen sofi olsan
     Sofilik kolay değil
     Hak Resul sofi oldu
     Dünya malı sevmedi
     Dünya malı sevenler
     Biliniz insan değil.

               Görünüşün sofi de
               Asla İslam olmadın.

KAPILAR VE MAKAMLAR

Tecelli makamı
     Tecelli makamıdır ilginç mekan
     O mekanda aşık kullar cevlân eyler
     Hangi gönle tecelli nuru gönderse
     Bilinç gider özün bilmez feryad eyler.

               O makamın yollarının çatalı var
               Kılavuzsuz yola girse yoldan azar
               Vesveseyle lanet şeytan dinin bozar
               Öz yoluna alır onu şaşkın eyler.

     O makamı bildirecek rehber gerek
     Tarikatta önden giden yoldaş gerek
     Bu yolları düzenleyen yolbaş gerek
     Öyle mürşit uçmağ yere uçan eyler.

               O makamın birlik adlı ağacı var
               Gölgesinde aşık kullar Burak biner
               Her bir dalı binlerce yıl yolu tutar
               Herbirinin öz özüne adları var.

     Himmet bağın Hoca Ahmet bele bağla
     Muhabbetin ateşiyle yürek dağla
     Yakanı tut tana kadar durma ağla
     Eğer sana rahm ederse canan eyler.

Arifler
     Muhabbetin bahçesinde bin destan var
     Bülbülleri şakıyıp da figan eyler
     Marifetin meydanında cevlan eyler
     Gece gündüz göz yaşını umman eyler.

               O bülbülün seslenişini duyanlar
               Büyüklenmeyi bırakıp da uyanlar
               Bu dünyanın tadlarını unutanlar
               Feryad eyler ağlar gözü giryan eyler.

     Hallac Mansur özbaşını dârda gördü
     Nur salındı Hak didârın onda gördü
     Bilinç gitti özün bilmez efgan kıldı
     Ey aşkım der özün bilmez cevlan eyler.

               Şeyh Şıbli aşık oldu bilmeden geçti
               Şeyh Bayezid yetmiş kere özün sattı
               Bu dünyanın izzetlerin dışa attı
               Geçen işe nedamet der efgan eyler.

     Böyle erler sohbetini bulan kişi
     Mest ve hayran olup yürür yaz ve kışı
     Seherlerde göğüs döğmek onun işi
     Dışı neşe içlerini gizli eyler.

               Hoca Ahmet bu hikmeti kime dedin
               Arifim diye insanlara açık ettin
               Tesir kılmaz alimlere bu öğüdün
               Arif oldur ten mülkünü viran eyler.

Muhabbet yollarında
     Muhabbetin yollarında gezer arif
     İyi bilir sadıkların işaretin
     İradeden ellerine silah alıp
     Uzak eder zararlının selametin.

               Öyle aşık ayağına başı koysa
               Bina koymaz nefs hevanın gözün oysa
               Şevk şarabın içip  ta ki ruhu doysa
               Hiç ağzından salmaz tevbe nedametin.

     Yolu bulup batın gözü açılanlar
     Toprak gibi ayaklara saçılanlar
     Gül yaprağı gibi solup seçilenler
     Erişilmez o kulların melametin.

               Sofi gerek bâtının kılsın safi
               İbadetle benzeridir Bişr-i Hafi
               Ondan sonra vadesine olur vafi
               Açık görür herkes keşif kerametin.

     "Ricalün la tulhihim" söyledi Tanrı
     Öyle erler masiva'dan olur uzak
     Zikir söyler her nefeste olur ayık
     Bulur her dem gavslar gavsı celâletin.

               Hoca Ahmet görmeyenler yoldan çıktı
               Taliplerin sohbetinden uzak kaçtı
               Yaşlandı da Hak yoluna aklı şaştı
               Tanla varsa görmez körün feragetin.

Arifler sohbetinde
     Muhabbetsiz insanlardan kim kaçarsa
     Ariflerin sohbetinde cevlan kılar
     Yanıp pişip aşk yolunda yaş saçarsa
     Süphan Ige'm arş üstünde mihman kılar.

Muhabbet meydanı
     Muhabbetin meydanında cevlan kılan
     Hakikatın denizinden cevher alan
     Marifetin bilgisini içe salan
     Nerde olsa inci cevher saçar dostlar.

               Aşık odur Hakk'a canın kurban kılar
               Zikir yapar dört dövünüp seher kalkar
               Erenlerden feyz ve fütuh dolu alır
               Sultan olur inci cevher saçar dostlar.

Muhabbetten marifeti
     Muhabbetin bahçesine bülbül gibi
     Seherlerde inleyip konmak isterim
     O vakitte Allahımın cemalini
     Mana göz ile açık görmek isterim.

               Mertlerdir ki Hak yolunun başçıları
               Mürit ile Allah ara elçileri
               Birlik olmak denizinin yolcuları
               Kapısında kapıcı olmak isterim.

     Hak'la olmak isteyenler gündüz gece
     Durmaz canı ile söyler "Hu" zikrini
     Hak'tan ilham yetip gelir bilsen bunu
     Ötelerin azığını almak isterim.

               Muhabbetin asasını ele alıp
               Saadetin hırkasını tene salıp
               Muhabbet kanadıyla kanatlanıp
               Marifet dallarına konmak isterim.

     Bu yollarda horlanma var ağlama var
     Tesbih tehlil oruç namaz vermez yarar
     Yalandansa Allah, Resul şikayetçi
     Yalan namaz gösterişi dışlasam ben.

               Gerçek gönülde namaz kıl Allah bilsin
               Halk içinde eksik görün âlem gülsün
               Toprak gibi horluk gör ki nefsin ölsün
               Himmet versen nefsi yenip ağlasam ben.

     Dostlarımı rüsva kılan nefsi heva
     Onun için lanet şeytan kılar kavga
     Lütf etsen de ben-benliği terkederek
     Riyazetde canım kıyıp çalışsam ben.

Bu yollar pirsiz olmaz
     Ey dostlarım bu yolların ötesi çok
     Geçmek olmaz pir dediğin yapmayınca
     Yüzbin bela, mihnet, afet hatası çok
     Bilmek olmaz pir dediğin yapmayınca.

               Şeriatsız tarikata geçmek olmaz
               Hakikatsız marifete yetmek olmaz
               Pirsiz asla şevk şarabı tatmak olmaz
               Tatmak olmaz pir dediğin yapmayınca.

     Nâdânlara mana sırrı demek olmaz
     İnci cevher ucuz ucuz satmak olmaz
     Ethem gibi dünya derdi koymak olmaz
     Koymak olmaz pir dediğin yapmayınca.

               Sırsız yüz bin taat kıldım yoldan çıktım
               Kılavuzsuz yola girdim şaşkın oldum
               Olgun Pirim nazar kıldı sezip bildim
               Sezmek olmaz pir dediğin yapmayınca.

     Ne yazık ki duymaz oldum ömrüm geçti
     Nefs ve heva içe alıp beni yuttu
     Hamdolsun ki olgun pirim elim tuttu
     Tutmak olmaz pir dediğin yapmayınca.

               Ey istekli ölmeden önce öl de gör
               İyilerin ayak toprağı ol da gör
               Toprak olup feyiz ve fütuh al da gör
               Almak olmaz pir dediğin yapmayınca.

     "Allah" de ki canın yansın ateş çıksın
     "Hu" diyende kemiklerin çatırdasın
     Bağrın delinsin için eriyip aksın
     Aksa olmaz pir dediğin yapmayınca.

               Bu yollara ayak basan candan geçer
               Kalp zikrini diye diye göğsün deler
               Ondan sonra Tanrı bakar kapı açar
               Açmak olmaz pir dediğin yapmayınca.

     Rahman Ige'm rahmetine layık eyle
     Berki gibi himmet verip aşık eyle
     Ölene dek sıdkım ile sadık eyle
     Olsa olmaz pir dediğin yapmayınca.

               Hoca Ahmet "Allah" demeyip ne deyim
               Amelim yok ağlamayım ne edeyim
               Haktan korkup ağlamayım ne edeyim
               Yapmak olmaz pir dediğin yapmayınca.

Muhabbet deryası
     Muhabbet deryasına dalıpta bat
     Aşıkların sohbetine özünü kat
     Muhabbetin pazarında özünü sat
     Öz satmadan Hak rahmetin almak olmaz.

               Muhabbetin deryasında aç gözünü
               Tevbe kılıp Hak yoluna al özünü
               Muhabbetin deryasına sal özünü
               Tevbesizce bu pazara varmak olmaz.

     Şeriatın meydanına öz salmadan
     Tarikatın bostanında dolaşmadan
     Hakikat deryasından gevher almadan
     Marifetin adabını bilmek olmaz.

               Hoca Ahmet Hak yolunda ol daima
               Aşıklara dermanları ver daima
               Aşıkların isteğidir selam yurdu
               Aşksızlara o yurtlara girmek olmaz.

Pirsiz girme
     Tarikata şeriatsız girenlerin
     Şeytan gelir imanını alır imiş
     Bu yollarda pirsiz dava kılanların
     Şaşkın olur ara yolda kalır imiş.

               Tarikatta işi bilen mürşit gerek
               O mürşite inanacak mürit gerek
               Yoldan gidip pir rızasın almak gerek
               Böyle aşık Hak'tan uluş alır imiş.

     Pir rızası Hak rızası olur dostlar
     Yüce Hakk'ın rahmetinden alır dostlar
     Riyazette sır sözünü bilir dostlar
     Öyle kullar Hakk'a yakın olur dostlar.

               Bu yollara ey kardeşim pirsiz girme
               Hak yadından bir an gafil olup durma
               Akıllıysan masivaya gönül verme
               Lanet şeytan öz yoluna salar imiş.

Kılavuz gerek
     Rahman Ige'm rahm eyle al bu yola
     Rahmetinden müjdeler ver asi kula
     Yoldan sapan kullarını sal bu yola
     Kılavuzsuz işbu yola girmek olmaz.

               Erenlerin izlerinden yola girsen
               Geçip fani dünyadan gerçek kul olsan
               Kılavuzsuz bu yollara girer olsan
               Arayıp da bulmayınca girmek olmaz.

Âlimler
     Kadı müftü mollalar
     Şeriatın yolunu
     Arif aşık almıştır
     Tarikatın arkını.

               Amel kılsa alimler
               Din ayın aydınlığı
               Amel kılan alimler
               Dinimizin çırağı.

     Amel kılmaz kal ilmin
     Okur bilmez kalanlar
     Arkasına koymuştur
     Kırk eşeğin yükünü.

               Hocayım diye deme
               Bu dünya dayanaksız
               Bilirim diye deme
               Gönlündeki çirkini.

     Rehberdir Hoca Ahmet
     Marifet gülistanı
     Sözler sözü hakikat
     Açar gönül ilini.
    
Şeriat, tarikat, hakikat
     Kim kılarsa tarikatın davasını
     İlk adımı şeriata koymak gerek
     Şeriatın işlerini tamam edip
     Ondan sonra bu davayı kılmak gerek.

               Şeriatsız söz etmezler tarikatta
               Tarikatsız dem vurmazlar hakikatta
               Bu yolların yeri bilin şeriatta
               Cümlesini şeriattan sormak gerek.

     Ondan sonra bir er gerek iradeli
     Olmalıdır o bir erden icazetli
     Şeriata uygun olan, kerametli
     O şol erin eteğini tutmak gerek.

               Kim bilmeden bu yolları şeyhim derse
               Kerametten vilayetten haber verse
               Batıl olur eğer "ruhul emin" olsa
               Böylesi batıllardan korunmak gerek.

     İradeni vergil ehil icazette
     Devam eyle tünü günü riyazette
     Sunup ona kulluğunu ibadetle
     Kulluğu da bele bağlar durmak gerek.

               Ondan sonra mücahade yola girip
               Riyazet potasında eriyip akıp
               Ben benlikten kurtulup özünü saf kıl
               İzzet rahatı satıp hor olmak gerek.

     İşte budur erenlerin yaptıkları
     Taliplere bilsin diye dedikleri
     Doğru sözdür bilgil yoktur yalanları
     Can kulağı ile bunu bilmek gerek.

               Sadakatla her kim kabul etse bunu
               İtikadı ile olsa tünü günü
               Yadı ile meşgul olsa uzun gece
               Erenlerden himmetleri almak gerek.

     Kim girerse işbu yola belin bağlar
     Hoca Ahmet gerek özü hizmet eyler
     Niyetini Tanrısına doğru eyler
     Teveccühü azizlere kılmak gerek.

Dört kapı
     Ömrüm geçti şeriata yetemedim
     Şeriatsız tarikata geçemedim
     Hakikatsız marifete batamadım
     Katı yoldur pirsiz nasıl geçer dostlar.

Yollar ve kapılar
     Marifetin minberine çıkmayınca
     Şeriatın işlerini bilmek olmaz
     Şeriatın işlerini işlemeden
     Tarikatın meydanına girmek olmaz.

               Tarikatta türlü edep bilmeyince
               Nefsi ile muharebe kılmayınca
               Aşk yolunda özün layık bulmayınca
               Hakikatın sırlarını bilmek olmaz.

     Şeriatta murat odur yola girmek
     Tarikatta murat odur nefsten geçmek
     Hakikatta aziz canı feda etmek
     Can geçmeden aşk şarabı içmek olmaz.

Bu tarikat
     Sahipsiz tarikatın sonu nerde
     Dostlarım aramızda bilinemez o
     Bilinse de olmaz idi aşıklara
     Nice yol gidilir de bulunamaz o.

               O erenlerin gülü o şeriattır
               Meyveleri tatlı lokma tarikattır
               Kim kulunun kulu olsa hakikattir
               Kaf dağı bütün yutsa turlanmaz o.

     Nişanları dedi gitti aşıkları
     İstekliler oldu onun sadıkları
     Olduk diye demediler layıkları
     Gördüğünü gören yerde söylenmez o.

               Söz dışa vurulsa içte tadı olmaz
               İçi kuru olsa orda tadı olmaz
               Niceler isteklidir hiçbir şey almaz
               Dava ile mana alıp bulunmaz o.

     Kamu aza dertlerinden geçmeyince
     "Mutu kable en temutu" olmayınca
     Zahirinde baş gözünü yummayınca
     Batınında iç gözüyle görünmez o.

               Emeksizin yetişmesi değil kolay
               Nasıl acı yenmeyince ham meyvadan
               Olmayınca bu yol içre bunlu hayran
               Kuru odun yanmayınca gürlenmez o.

     Hoca Ahmet katılanıp yansın şimdi
     İçi dışı ham kalmasın olsun şimdi
     Dostlar bana ne derlerse desin şimdi
     Yok değilse marifetin turlanmaz o.

Dervişler
     Yol üstünde oturup
     Yolu soran dervişler
     Öteden haber duyup
     Yola giren dervişler.

               Asaları elinde
               Himmet bağı belinde
               Tanrı yadı dilinde
               Allah diyen dervişler.

     Hırkaları solgundur
     Gönülde yüzbin ayan
     Biliniz iki cihan
     Göze almaz dervişler.

               Derviş Hakk'ın baktığı
               Zikirleri gülzârdır
               Hak yadının sırları
               Tam edepli dervişler.

     Günahım çok yol vermez
     Dostlar derman bulamaz
     Gözde yaşı kurutmaz
     Yaşı akan dervişler.

               Sırlar ile söylerler
               Dile hikmet dizerler
               Aşk ile can gezerler
               Rengi solgun dervişler.

     İt nefsini öldürür
     Kızıl yüzü soldurur
     Hoca Ahmet kul durur
     Satıp yesin dervişler.

Yollar ve kapılar
     Hoca Ahmet Hak sözünü deyip geçti
     Aynel yakın tarikatta bozlap geçti
     Ilmel yakın şeriatı gözlep geçti
     Hakkel yakın hakikatten dedim işte.

Hak kulları
     Hak kulları dervişler
     Hakikatı bilmişler
     Hakk'a aşık olanlar
     Hak yoluna girmişler.

               Hak yoluna girenler
               Allah diye yüryenler
               Erenler izin izler
               Ne yollardan geçmişler.

     Alem fahri Mustafa
     Öyle dedi merhaba
     Miraç gecesi deyip
     Fakr yolunu almışlar.

               Gönül vermez dünyaya
               El uzatmaz harama
               Hakk'ı seven âşıklar
               Başkasından geçmişler.

Dervişler
     Hoş gaipten yetişti
     Bir cemaat dervişler
     İçlerinde Hû derler
     İçleri sır dervişler.

               Durmaz revan yürürler
               Dursa tekbir söylerler
               Bulsa sohbet kurarlar
               Hoş sohbetli dervişler.

     Heybeleri pür salah
     Tesbihleri illallah
     Hizmet eder her sabah
     Bela sever dervişler.

               Heybeleri solgundur
               Gönülde yüzbin dilek
               Bu dünya kalan değil
               Göze almaz dervişler.

     Heybeleri sırtında
     Asaları elinde
     Allah yadı gönülde
     Allah diyen dervişler.

               Asıl fakir olsa da
               Vücut şehrin gezse de
               İçi dışı düşse de
               Saadetli dervişler.

     Meşayihler sır saklar
     Hizmetinde ol sakin
     Peygamberden yadigar
     Kalmışlardır dervişler.

               Hoca Ahmet miskin ol
               Miskinlerden mana sor
               Dervişliği bil huzur 
               Hû kuşudur dervişler.

Hu halkası
     Hu halkası kuruldu
     Ey dervişler geliniz
     Hak sofrası yayıldı
     Ondan payı alınız.

               Kal ilmini okuyun
               Hal ilmine eriniz
               Yokluk içine girin
               Varlıklardan alınız.

     Yırtıp şefkat perdesin
     Diler didar vadesin
     Açıp gönül dilesin
     Müşahade kılınız.

               Hu erre'sin alarak
               Nefs başına salarak
               Gece gündüz talipler
               Canı kurban kılınız.

     Halka içre Hu deyin
     Aşk oduna yanınız
     Ten can ile dervişler
     Tekbir'le başlayınız.

               Hu-Hu diye inleyin
               Hu demekte mana var
               Didarından ümitli
               Rahmetinden alınız.

     Hoca Ahmet kul olan
     Yol üstünde kül olan
     Taliplere mül olan
     Ondan ibret alınız.

Hak yadı
     Gelin dostlar birlik olup söyleyelim
     Zikri bizi aydınlığa çeker olur
     Zikri ile devam eden aşıkların
     Niyazları günden güne artar olur.

               Kim söylese Hak yadını bağrı yanıp
               Göz yaşını yağmur kılıp rengi solup
               Öz yakasın yanıldım der özü tutup
               Öyle aşık sır şarabın tadar olur.

     Bu yolların taatların bilmeyenler
     Öz yakasın tutup tevbe kılmayanlar
     Dünyalığa mağrur olup yürüyenler
     Hayvan olur belki ondan beter olur.

               Gelin dostlar birlik olup söyleyelim
               Zakirleri Tanrı şeksiz sever olur
               Aşksızların imanı yok ey yaranlar
               Cehennemde durmaz daim yanar olur.

     Muhabbetli aşıkları Tanrı sevdi
     Onun için dünya ukba boşa koydu
     Candan geçti yaşı saçtı aşık oldu
     Mahşer günü didarını görür olur.

Allah yadı anlam ile
     Allah yâdı söyler kullar anlam ile
     Anlamsıza asla kulak salmaz olur
     Allah diyen aşık kullarsa daima
     Hak yadında zerre uzak olmaz olur.

Halka içre zikredelim
     Yüce Hak'tan ışık geldi canım yandı
     Gelin yığlın zâkir kullar zikr edelim
     Seher vakti olgun mürşit bakıp sordu
     Gelin yığlın zâkir kullar zikr edelim.

               Zâkirlere vaadeyledi güçlü Tanrı
               Kabir içinde verdi onlara cenneti
               Zâkirlerin durur yeri sonsuzluktur
               Gelin yığlın zâkir kullar zikr edelim.

     Zâkir olsa şükür kılsa yeri cennet
     Kanlar aksa gözlerinden etmez minnet
     Ümmet ise zikir demek size sünnet
     Gelin yığlın zâkir kullar zikr edelim.

               Zâkirlere Tanrı özü vaad kıldı
               "Zikrediniz zikredeyim" ayet geldi
               Firdevs adlı cennetinden yer göründü
               Gelin dostlar yığlın zâkir kullar zikr edelim.

     Zakirleri her nefeste zikir söyler
     Tevbe kılıp eğri yoldan doğru döner
     Zikr dese yavaş yavaş şevki artar
     Gelin yığlın zâkir kullar zikr edelim.

               Zâkirleri halka içre ışık görür
               Onun için halka içre özün vurur
               Sevdiğini gördüğünde canın verir
               Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim.

     Rahman Igem gerçek aşık yolun açar
     Muhabbetin coşkusuyla yaşın saçar
     Allah derde, nere gitse şeytan kaçar
     Gelin yığılın zakir kullar zikr edelim.

               Zâkir kullar Hak buyruğun sağlam tutar
               İhlas ile Allah der de, kanlar yutar
               Halka içre girdiğinde candan geçer
               Gelin yığlın zâkir kullar zikr edelim.

Allah yadı
     İz'im yâdı ulu yaddır bir söylesem
     Ballar gibi tatlı olur dilim benim
     Özüm fakir kıldım mukırr oldum hakir
     Kanat kakar uçar kuş dek gönlüm benim.

               Türlü ayşım türlü işim bunlu başım
               Ayırdı canım gitti hûşum aktı yaşım
               Yazık ile doldu bütün içim dışım
               Niyazsızım açıversin yolum benim.

     Gözüm düştü gönlüm uçtu Arş'a aştı
     Ömrüm geçti nefsim kaçtı deniz taştı
     Kervan göçtü menzil aştı harap düştü
     Sır ulaştı nasıl olur halim benim.

               Suret burda siret orda Kudretinde
               Uzun gece aydınlık gün gönlüm orda
               Yürür gece olur bende hepsi nerde
               Sorsa orda yazık durur dilim benim.

     İçtim şarap oldum harap aslım türab
     Geldim körab gönlüm serap aşka pürab
     Hak'tan hitab gelse görmez kullar azab
     Pınar gibi akar gözden yaşım benim.

La ilahe illallah
     "Lailahe illallah" deyip ağla
     Hak zikrini her kim dese ona dön
     Olgun Mürşit yollarında yürü git
     Hak Cemalin göstermese ne olur.

               Diline al "Lailahe illallah"
               İçine sal her nefeste ol ayık
               Olgun Mürşit nazar kılar ansızın
               Hak Cemalin göstermese ne olur.

     La-La deyip illallah'a şeyda ol
     Mansur gibi Enel Hak de kavga kıl
     Ağlayarak göz yaşını derya kıl
     Hak Cemalin göstermese ne olur.

O kuş
     "Lailahe illallah" diyen ağızdan
     Bir yeşil kuş olarak uçar imiş
     Kanatları dokunmuş inci yakuttan
     Kanat vurup arşdan uçar imiş.

               O kuşa kudret ile bin dil verir
               Bütün diller o kulunu Hak'tan diler
               Rabbaniye çengelini vurup yolar
               Gece gündüz "yarlığa" der söyler imiş.

     Ey dostlarım o kuşun ayanını
     Ben söylerim siz dinleyin beyanını
     Çok nâdânlar bilmez onun değerini
     Elden tutar cennet içre girer imiş.

               O kuş der ki dinlenmeden ben bir zaman
               Vermeyince Kadir bana güvenli yer
               Hiç kalmazsa bu gönülde zerre kuşku
               Ondan sonra karar bulup konar imiş.

     Oruç namaz kılıp tevbe eden
     Seher kalkıp Allah diye kulluk eden
     Mürşitlerin dediğini tamam eden
     Öyle kullar Hak didârını görür imiş.

               Bu Yesili Miskin Ahmet hayran olur
               "La ilahe İllallah" tan dilek alır
               Hak zikrini can ve dile vasıl kılar
               O kuşu da sonsuzlukta görür imiş.

La ilahe illallah
     Allahımı ararım
     İzi bulur giderim
     Daim seni söylerim
     La ilahe illallah.

               Nerde onu bulurum
               Canım kurban kılarım
               Kurban olur giderim
               La ilahe illallah.

     Can ve gönlüm vereyim
     Verip bakıp durayım
     Canım gönlüm yanmıştır
     Yanıp kebap olmuştur
     Canım ile diyeyim
     La ilahe illallah.

               Aşık ili bisâman
               Yoktur derdine derman
               Söyleyiniz durmadan
               La ilahe illallah.

     İbrahim oğlu Ahmet
     Bu sözü güzel dedi
     Söyleyiniz canlarım
     La ilahe illallah.

Hayy zikri
     Yaratan Bir ve Var'ım yolundan gidip
     Lanet şeytan yollarından dönün dostlar
     İhlas ile muhabbetin camın içip
     Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar.

               Hayy zikrini deyip içen şarap camı
               Yol üstünde aziz başı toprak olur
               Allah için hali harap bağrı kebap
               Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar.

     Eşiğine başım koyup da ağlasam
     Halka kurup zikredenlere doğru gitsem
     Zikrin deyip o sohbetten inci alsam
     Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar.

Nasıl bulayım seni
     Dinlenmeden Hazretine Allah desem
     Ağlayarak zikrederek Rabbim desem
     Kulu olup kulluğuna boyun sunsam
     Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum.

               Zekeriya gibi başıma "erre" koysam
               Eyyub gibi bu tenime kurtlar koysam
               Musa gibi Tûr dağında taat kılsam
               Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum.

     Yunus gibi derya içre balık olsam
     Yusuf gibi kuyu içre tün-gün olsam
     Yakub gibi Yusuf için zâr inlesem
     Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum.

               Şıbli gibi aşık olup sema vursam
               Bayezit gibi gece gündüz Kabe varsam
               Kabeye yüzler sürüp zâr inlesem
               Bu iş ile ey Rab seni bulur muyum.

     Maruf gibi bu yollara ayak atsam
     Mansur gibi candan geçip dâra konsam
     Dâr üstünde coşup taşıp Hakk'ı desem
     Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum.

               Hoca Ahmet kulluk içre sâbit olsam
               Zikrin deyip zâkir olup Rabbim desem
               Zikrinde coşkun olup yanık olsam
               Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum.

Erenler sohbeti
     Erenler cemal görür
     Dervişler sohbetinde
     Erenler meclisinde
     Nur yağar sohbetinde.

               Ne dilese o olur
               Dervişler sohbetinde
               Her bir sır açık olur
               Dervişler sohbetinde.

     Her kim sohbete geldi
     Erenlerden pay aldı
     Yabancı tanış oldu
     Erenler sohbetinde.

               Her kim sohbete geldi
               Gönlüne mana doldu
               Dostlar da murat buldu
               Erenler sohbetinde.

     Sıradan seçkin olur
     Yıldızlarsa ay olur
     Bakırsa altın olur
     Erenler sohbetinde.

     Kibir ve haset ölür
     İçine mana dolar
     Göz açıp Hakk'ı görür
     Erenler sohbetinde.

               Resule vahiy geldi
               Baştan tacını aldı
               Kalktı hizmet eyledi
               Erenler sohbetinde.

     Hoca Ahmet sohbette
     Dem vurur münâcâtta
     Ne güzel saadette
     Erenler sohbetinde.

İçinde
     Yaratanı ararım
     Tün-gün cihan içinde
     Dört yanımdan yol indi
     Evren mekân içinde.

               Dörtten yediye yettim
               Dokuzu geçip gittim
               Ondan ikiye geldim
               Ulu çarkın içinde.

     Üçyüzaltmış su geçtim
     Dörtyüzkırkdört dağ aştım
     Birlik şarabın içtim
     Düştüm meydan içinde.

               Çünkü düştüm meydana
               Meydanı dolu gördüm
               Yüzbin ereni sordum
               Hepsi cevlan içinde.

     Dalgıç denize girdim
     Vücut şehrini gezdim
     Sedefte inci gördüm
     Cevheri kân içinde.

     Arş ve kürsü yürüdüm
     Levh ve kalemi gördüm
     Vücut şehrini gezdim
     Dedim bu cân içinde.

               Canı gördüm cananda
               Aşkı gördüm meydanda
               Aşıkların meydanı
               Cümle bostan içinde.

     Eri gördüm erleştim
     İstediğimi sordum
     Hepsi sendedir dedi
     Kaldım hayran içinde.

               Hayret ederek kaldım
               Bilincim gitti daldım
               Özümü derde saldım
               Buldum derman içinde.

     Seyir ister mi bülbül
     Açılmıştır kızıl gül
     Her gülü uzak görme
     Gülü gülzar içinde.

               Hoca Ahmed'in cânı
               Hem cevherdir hem kânı
               Her şey O'nun mekanı
               Lamekan içinde.

Sırdan nasip
     Hakk'a aşık dervişlerin taşı gökte
     Bu alemde mekan tutmaz canı gökte
     Nefsi ölü gönlü diri sanki melek
     Böyle olmayan sırdan nasip alamaz.

Talep yolu
     Bizden selam dostlara
     Talep yolun koymasın
     Didar talep kılsalar
     Asla gafil olmasın.

               Gafil bulmaz Hak yolun
               Onda bulamaz yerin
               İçi dışı yansın da
               Seherlerde yatmasın.

     Yadı ile olsalar
     Didar arzu kılsalar
     Nasıl hor görülseler
     Gönül özge olmasın.

               Miskin Ahmet Yesevi
               Selam etti dostlara
               İşbu sözün manasın
               Talip ise anlasın.

Evvel o, ahir o, zahir o, batın o
     Evvel Hu, ahir Hu de de perişan ol
     Hak Cemalin göstermese ne olurum
     Zahir Hu, batın Hu deyip de yola gir
     Hak Cemalin göstermese ne olurum...

TARİKATIN İŞLERİ

İhlas gerek
     İhlas gerek ey istekli aşık isen
     Candan geçip mihnet tartıp sadık isen
     Ondan sonra dergahına layık isen
     Halis olmayan dünya terketse olmaz.

Pak olana lütuf var
     Lütuf kerem Hak yarattı sizler için
     Can gönülle hizmet kılmayanlar düşkün
     Allah için söylüyorum ey gafiller
     Pak değilsen niçin sana lütuf etsin.

İman İslam
     Kulum deyip Hak buyruğun kılmayanlar
     Kudretini görüp ibret almayanlar
     İman İslam hükümleri bilmeyenler
     Ulu günde yüzü kızıl olmayacak.

Helal lokma
     Uzak olmaz Hak yadından gecelerde
     Helal lokma isteklisi haram yemez
     Derviş gerek bu sıfat ile daima
     Kul olarak kulluğundan caymayacak.

Riyazet gerek
     Dostlarına açtım Hakk'ın cevherini
     Kolaylıkla o cevherden almak olmaz
     Cefa çekmez mihnet çekmez hizmet kılmaz
     İşbu Pir'in sarayına girmek olmaz.

Zikreden yakın olur
     Zakir olup zikredene gelir nidâ
     Lanet şeytan yetmiş fersah uzaklaşır
     Dertli olsa Hak derdine verir deva
     Öyle kulun özü bulur yakınlaşır.

Namaz
     Şeriatta yol gösteren garip kullar
     Şeriattan onlar menzil alır olur
     Namazına titiz olan mümin kullar
     Uçmak evin ümit eder durur olur.

               Cahil kişi namaz kadrin nasıl bilir
               Her namazda iman baştan tazelenir
               Salat dese gafil başın dönüp uyur
               Gafillikten ömrü yele verir olur.

     Hoca Ahmet kulum desen kulluk eyle
     Kıyametin geleceğin yakın belle
     Hakk'a yakın olam desen kulluk eyle
     Kulluk eden Hakk'a yakın yakın olur.

Namaz-oruç
     Namaz oruç tevbe ile varanlara
     Hak yoluna girip ayak basanlara
     Bu tevbeyle oralara varanlara
     Bağışlanmış kullar ile sohbeti var.

               Namaz ile oruçları ateş alır
               Alem halkı sevinip de Hak'dan diler
               Kıyamette görüp onu onlar dinler
               Ne kul imiş bu saadet nusreti var.

Halka içre
     Didarını talep kılsan ey zakirler
     Candan geçip halka içre görün didar
     Şevk ile Allah deyip doğruya dönüp
     Gece uyku haram edip ol uykusuz.

Raks ve sema
     Muhabbetin camın içip raks eyleyen
     Divanelik makamına girdi dostlar
     Açlık tokluk kar ve zarar hiç bilmeden
     Sermest olup raks ve sema vurdu dostlar.

               Raks ve sema vuran aşık özün bilmez
               Bir hoş yürür dünya malı ele almaz
               Yüzbin kişi "pirim" dese mağrur olmaz
               Dünya tepip raks ve sema vurdu dostlar.

     Dünya tepmez raks ve sema vuran cahil
     Hak adını bir dem demez yürür gafil
     Dervişim der dünyalığa gönlü akar
     Dünya için raks ve sema vurur dostlar.

               Özden geçmeden raks sema vurmak hata
               Süphan Igem ona kılmaz iman ata
               Taat kılsa gönülleri olmaz safa
               Gösterişle raks ve sema vurur dostlar.

     Şıbli aşık sema vurdu ışık görüp
     Mustafa’yı hazır gördü sual sorup
     Dünya öte arka koyup gözün yumup
     Öyle kullar raks ve sema vurdu dostlar.

               Şıbli aşık ağlayarak dedi "Resul"
               Takatsizim sema vursam hem ben melul
               Resul dedi "İnşaallah eder kabul"
               İzin alıp raks ve sema vurdu dostlar.

     Hoca Ahmet raks ve sema herkese yok
     Taklit ile sema vursa yeri tamu
     Bu rivayet gizli idi desem kamu
     Hakk'ı bulup raks ve sema vurdu dostlar.

Âşık ruhun gıdası çeng ve rebab
     Aşıkların istekleri cam-ı şarap
     Sevgiliye varmak için bağır kebap
     Ruhlarının gıdasıdır çeng ve rebab
     Ahı çıksa yedi iklim viran olur.

Azizlerin cemi
     Hangi yerde azizlerin cemi olsa
     O yerde hal ilmini demek isterim
     Onların sohbetinden hoşlanırım da
     Özümü içlerine katmak isterim.

               Hoş sohbetli dervişlere canım versem
               Bastıkları izlerini göze sürsem
               Hizmet edip iyilerden dua alsam
               Sonra da şevk şarabın tatmak isterim.

     Şevk şarabını içenler dünyayı boşar
     Hızır Babam gelir ona verir dersler
     Dünya tepip, kılıp yürür, yüzbin boşar
     Öyle ere canımı vermek isterim.

               Melekler toplanıp bir gün sohbet kurdu
               Raks ve se'ma vurmak için yürüdüler
               Miraç üzre Hak Mustafa bunu gördü
               Şimdi ben de raks ve sema vurmak isterim.

     Hak Mustafa bir hoş olup özden gitti
     Cibril gelip Hak Mustafa başın tuttu
     Sübhan Igem kudretiyle zikr öğretti
     Ümmet olup da zikir yapmak isterim.

Kıyamette
     "Küllü men aleyha fani" ayettir
     Bir Tanrı'dan özge mahluk ölür imiş
     İsrafil suru alıp üfleyince
     Mezarlardan dirilerek yanar imiş.

               Elli bin yıl mezarlarda durduğunda
               Ondan sonra arasatda sürülünce
               Ayak ve baş çıplak yürüyünce
               Adam oğlu deli gibi olur imiş.

     Önce hesap verilecek temizlikten
     İkincisi hesap olur namazından
     Üçüncüsü hesap olur haramlardan
     Benlik eden şaşkın olur kalır imiş.

               Hoca Ahmet kıyametten dedi bunu
               Hikmet dedi insanlara yaydı bunu
               Ulu ulu kitaplardan dedi bunu
               Okuyanlar dua istek kılar imiş.

Hüseyn gibi
     Garip canım Hak yoluna bağışlasam
     Hüseyn gibi Kerbelada susuz ölsem
     Hak şarabını içerim diye  gitsem
     Orda varsam susuzluğum kanar mı ki.

Aştım işte
     Yedi yaşta Aslan Baba kıldım selam
     "Hak Mustafa emanetin verin inam"
     O vakitte binbir zikri kıldım tamam
     Nefsim ölüp sonsuzluğa aştım işte.

               Hurma verip başım silip nazar kıldı
               Günü geldi ötelere sefer kıldı
               El-veda diye bu âlemden güzar kıldı
               Mektebe varıp kaynayıp taştım işte.

     "İnna fetehna"yı okuyup mana sordum
     Işık verdi özden geçip didâr gördüm
     Mollam vurdu sen sus dedi bakıp durdum
     Yaşım saçıp acı ile durdum işte.

               Ey a cahil mana deyip dedi bildim
               Ondan sonra çöller gezip Hakk'ı sordum
               Günü geldi şeytanları tutup bindim
               Kararlıca belin basıp ezdim işte.

     Zikrin tamam kılıp döndüm divaneye
     Hak'tan özge hiç söylemez biganeye
     Işık için şakirt oldum pervaneye
     Ateş oldum yanıp yanıp söndüm işte.

               Nam ve nişan hiç kalmadı "lâ...lâ"oldum
               Allah adı diye diye "illa" oldum
               Hâlis olup muhlis olup "lillah" oldum
               "Fena fillah" makamına aştım işte.

     Sünnetleri sıkı tutup ümmet oldum
     Yer altına yalnız girip nura doldum
     Hakk'a tapan makamına mahrem oldum
     Bâtın tığı ile nefse vurdum işte.

               Nefsim beni yoldan vurup hâr eyledi
               Çırpındırıp insanlara zâr eyledi
               Zikr söyletmedi şeytana yâr eyledi
               Hazır deyip nefs başına vurdum işte.

     Hoca Ahmet gaflet ile ömrün geçti
     Ne hasret ki gözden dizden kuvvet gitti
     Ne de yazık nedâmetin vakti geldi
     Amelsizce kervan oldum göçtüm işte.

ÖMRÜM GELDİ GEÇTİ

Türkistan’a hasret
     Vah ne yazık ne eyleyim gariplikte
     Gariplikte gurbet içre kaldım işte
     Horasan ve Şâm ve Irak niyet kılıp
     Garipliğin çok kadrini bildim işte.

               Neler gelse görmek gerek ol Hudâdan
               Yusuf’unu ayırdılar ol Kenândan
               Doğan yerim ol mübarek Türkistan'dan
               Bağrıma taşlar vurup geldim işte.

     Gurbet değse pişkin eyler çok hamları
     Bilgin kılar seçkin eyler çoklarını
     Giyer çullar bulsa yerler yemekleri
     Onun için Türkistan'a geldim işte.

               Özlüyorum yakınları ve elimi
               Ulu atamın yattığı Ak Türbeyi
               Atam ruhu saldı beni bu gurbete
               Hiç bilmedim nasıl kusur kıldım işte.

     Hoca Ahmet söylediğin Hakk'ın yadı
     İşitmeyen dostlarına kalsın öğüt
     Gurbetlenip öz şehrine döndü yine
     Türkistan'da mezar oldum kaldım işte.

Ömrüm nasıl geçti
     Hiç bilmedim nasıl geçti ömrüm benim
     Sorar olsa ben kul orda ne eylerim
     Nasıl olur yola salsan ben acizi
     Sorar olsa ben kul orda ne eyleyim.

               Yoldan çıkıp azdığımı bilmedim ben
               Hak sözünü kulağıma almadım ben
               Bu dünyanın gittiğini bilmedim ben
               Sorar olsa ben kul orda ne eyleyim.

     Geçenlerden ibret alıp yola girmem
     Feryat figan ile yanıp tutuşmadım
     Gece gündüz yürüdüm de bilemedim
     Sorar olsa ben kul orda ne eyleyim.

               Hoca Ahmet bu dünyada tövbe eyle
               Tevbe edip yol başına varıp da dur
               Has kullarla azığını alıp yürü
               Sorar olsa ben kul orda ne eyleyim.

Ömür geçer yel gibi
     Kuşku yoktur bu dünya
     Bütün halktan geçer ya
     Güven olmaz malına
     Bir gün elden gider ya.

               Ata ana karındaş
               Nerededir bir düşün
               Dört ayaklı tahta at
               Bir gün sana yeter ya.

     Dünya için gam yeme
     Hak'tan özgeyi deme
     Kişi malını yeme
     Sırat üzre tutar ya.

               Ehil ayal karındaş
               Kimse olamaz yoldaş
               Sen yiğit ol garip baş
               Ömrün yeldir eser ya.

     Hoca Ahmet taat kıl
     Ömrün bilmem nice yıl
     Aslın ise su toprak
     Yine toprak olur ya.

Can gider oldu
     Nice yıldır mihriban
     Can idiler dostlarım
     Bu vücudun şehrini
     Fani kılar dostlarım.

               Bu kafesin bülbülü
               Kanat vurup uçmağa
               Bir karanlık ışıksız
               Yere gider dostlarım.

     Ey benim yaranlarım
     Yardım et imanıma
     Düşmanım imanıma
     Zarar verir dostlarım.

               İşbu can bizler ile
               Nice yıllar var idi
               Yüce Hakk'ın hükmüyle
               Gitmektedir dostlarım.

     Bu benim azalarım
     Canımla mutluydular
     Can çıkarken tamamı
     Titreşirler dostlarım.

               Hak emrine bütün halk
               Alemler oldu razı
               O hakikat bendedir
               Daim razı dostlarım.

     Hoca Ahmet bülbülü
     Kanat vurur uçmağa
     Neylesin miskin hüküm
     Allahtandır dostlarım.

Olur mu
     Bu alemde Hakk'tan  korkup zar inlesem
     Ahirette ruhum rahat bulur mu ki
     Erenlerin izlerini göze sürsem
     Olgun mürşit beni yola salar mı ki.

               Başım verip belim bağlap kılsam ihlas
               Nefis şeytan çengelinden olsam halas
               Can verirken yardım etse Hızır-İlyas
               Gavslar gavsı Yasin hatim kılar mı ki.

     Dağlar çöller günahımdan kılmaz takat
     Her gün yüzbin cürüm isyan bana adet
     Bu iş ile ahirette var mı rahat
     Tevbe kılsam adetlerim kalır mı ki.

               Eşiğine başım koyup da ağlasam
               Garip yetim başı sevip dua alsam
               Hak'tan korkup dünya işi arka salsam
               Hocam benim gönül halim sorar mı ki.

     Aklım hayran gözüm ağlar evim viran
     Hak yolunu bilemedin özüm nâdân
     Ey talipler takatım yok nerde canan
     Cananımdan kimler haber bilir mi ki.

               Hoca Ahmet her ne desen heveslisin
               Hakk'tan korkup ahirde gam yemezsin
               Başın ile gecelerde Hu demezsin
               Hevesliyi Hocam kabul kılar mı ki.

Bana kulum der mi?
     Allah diyen o kulların kulu olsam
     Aşıkların yanıp uçan külü olsam
     Yol üstünde toprak gibi yolu olsam
     Dostlar Tanrım bana kulum diye der mi.

               Allah Allah canım Allah dilim Allah
               Senden özge sığınığım yok bilen Allah
               Ağlar geldim dergahına şey'an lillah
               Dostlar Tanrım bana kulum diye der mi.

     İyilerin sohbetinde zâkir olsam
     Her ne cefa değse bana şükür kılsam
     Eyüp gibi belalara sabır kılsam
     Dostlar Tanrım bana kulum diye der mi.

               Eşiğine başım koyup tevbe kılsam
               Gıybet yapan dillerimi yüzbin dilsem
               Günah yapan yerlerimi parçalasam
               Dostlar Tanrım bana kulum diye der mi.

     Hoca Ahmet canını ver mertler gibi
     Candan geçip yola girsen görsen didar
     Muradını sona verir yüce Tanrı
     Dostlar Tanrım bana kulum diye der mi.

Kabir hali
     Ölüm meleği buyrukla canım alsa
     Kardeşlerim hepsi gelip yanıp yansa
     Yedi adım attıktan son durur olsa
     Münker Nekir girip sual sorur olsa.

               Münker Nekir girip sual sorar olsa
               O ateşli mızrak ile vurur olsa
               Başım yanıp canım tenim odla yansa
               Canım yanıp dar mezarda yanar olur.

     Dörtyüzkırkdört peygamberi Resul nebi
     Kalmadılar bu cihanda gitti hepsi
     "Külli nefsin zaikatül mevt" ayeti
     Kuran içre ondan haber verir olur.

Ne edeyim
     Ömrüm sona gelince
     Ne edeyim ey Allah
     Can alıcı gelince
     Ne edeyim ey Allah.

               Can vermek korkusundan
               Azrail zahmetinden
               Şefkat olmasa senden
               Ne edeyim ey Allah.

     Can vermek işi zordur
     Kolaylaştır ey Allah
     Senden özge kim korur
     Ne edeyim ey Allah.

               Canım ayrı olunca
               Tenim burda kalınca
               Tahta üste konunca
               Ne edeyim ey Allah.

     Alıp yere koyunca
     Yedi atım atınca
     Sorgucular girince
     Ne edeyim ey Allah.

               "Rabbin kim" der durunca
               Kara gündür o anda
               Rabbin kimdir deyince
               Ne edeyim ey Allah.

     Hoca Ahmet sen kulsun
     Nefs elinde perişan
     Mahşer günü olunca
     Ne edeyim ey Allah.

Seherde
     Rahman Igem rahmetin
     Geçerli et seherde
     İsyan batağındayım
     Yardım eyle seherde.

               Estagfir ve istigfar
               Uzak eyle şeytandan
               Şeytan beni azdırır
               Yanına al seherde.

     Umut ile gelirim
     Dergahına Allahım
     Günahkarım isyankar
     Elimi tut seherde.

               Tevbe kıldım dilinde
               Gönlüm korkmaz Tanrı'dan
               Hem rahmet ve hem didâr
               Ata kılgıl seherde.

     Yolsuz yollara gittim
     Gafletle ömrüm geçti
     Ey Kadiri zül celal
     Yola salgıl seherde.

               Sen benim sığınağım
               Bana kızma Allahım
               Ey bütün hali bilen
               Halimi sor seherde.

     Baştan ayak günahım
     İki cihana sığmaz
     Kulun asi günahkar
     Gizli eyle seherde.

               Dağdan ağır günahım
               Özür için dilim yok
               Günahımı bağışla
               Yerle bir et seherde.

     Günahımı bilirim
     Hazırsın ve nazırsın
     Elimi al ey Cabbar
     Yola salgıl seherde.

               Garibim kimsesizim
               Çaresizim fakirim
               Senden başka kimim var
               Rahm eylegil seherde.

     Ben asiyim günahlı
     Hamd ve senâ söylemem
     Horozlar ötüşürler
     Senâ söyler seherde.

               Hoca Ahmet Hak'tan kork
               Kim korkmaz imanı yok
               Önündedir cehennem
               Hâzır bolgıl seherde.

Duam sana
     Rahmetinden ümitsiz etme garibi
     Dinlenmeden ağlayıp dilerim senden
     Geceleri uykusuz sabaha kadar
     Göz yummadan ağlayarak duam sana.

               Dergahına şimdi gelip bel bağlayıp
               Canı yakıp yürek bağrı dağlayarak
               Yakam tutup geçer ise ağlayarak
               İçtenlikle ağlayarak duam sana.

     Gönül bağı genç idi bilmez yürüdüm
     Ömrüm gülü hazan oldu şimdi bildim
     Dünyayı koyup din yoluna yürüdüm
     Binbir defa ağlayarak duam sana.

               Bu yollarda canı saklamak olmazmış
               Canı saklayan bu yollara girmezmiş
               Kârı zarar olduğunu bilmezmiş
               Bu hal ile ağlayarak duam sana.

     Hoca Ahmet nefs dağından çıkıp aştı
     Fenafillah makamına yakınlaştı
     Yürek bağrım coşarak kaynayıp taştı
     Bu hal ile ağlayarak duam sana.

Hoca Ahmet
     Kahredici kahrından
     Korkup ağla Hoca Ahmet
     Rahmedici rahminden
     Umut tutar Hoca Ahmet.

               Günahım çok Allah'ım
               Bağışlansın günahım
               Bütün kullar içinde
               Asi kuldur Hoca Ahmet.

     Münafıklar yürürler
     Kötülükler kılarlar
     Haram şüpheyi yerler
     Korkup ağlar Hoca Ahmet.

               Tarikatı bilmedim
               Hakikate girmedim
               Pir buyruğun tutmadım
               Özrü çoktur Hoca Ahmet.

     Ahir zaman olandır
     Sultan zalim olandır
     Haram şüphe dolandır
     Şaşkın olur Hoca Ahmet.

               Pişmanım âsi kulum
               Aşk yolunda bülbülüm 
               Aslan Baba'ya kulum
               Kulun olur Hoca Ahmet.

Yeraltına girdim işte
     O Kâdirim kudret ile nazar kıldı
     Sevinerek yer altına girdim işte
     Garip kulun bu dünyadan sefer kıldı
     Yakınlaşıp yer altına girdim işte.

               Zikrederek, şükrederek Hakk'ı buldum
               Dünya öte haram kılıp vurup attım
               Şeyda olup resva olup candan geçtim
               Gamsız olup yer altına girdim işte.

     Şumluğumdan dağlar taşlar kötüledi
     Açık dille kötüledi amel nerde
     Aşık olsan evvel varıp Hakk'ı tanı
     Yakınlaşıp yer altına girdim işte.

               Sizi bizi Hak yarattı tâat için
               Ey acaib yemek içmek rahat için
               "Kâlu belâ" dedi ruhum mihnet için
               Ethem olup yer altına girdim işte.

     Şeyhim deyip da'va kılıp yolda kaldım
     Fes sarığı değersizce pula sattım
     Nefs heva coşup taştı yorulup kaldım
     Bunaldım da yer altına girdim işte.

               Başım toprak özüm toprak cismim toprak
               Hakk'ı bulmağa ererim ruhum müştâk
               Yandım yandım olamadım asla akpak
               Şebnem olup yer altına girdim işte.

     Olgun pirim nazar etti şarap içtim
     Şıbli gibi sema vurup candan geçtim
     Sermest olup el ve halktan uzaklaştım
     Zemzem olup yer altına girdim işte.

               Hoca Ahmet öğütçüysen kendine ol
               Aşık olsan candan geçip bir yolu öl
               Nâdânlara söz söylesen kılmaz kabul
               Sağlam olup yer altına girdim işte.

Bağışla
     Allah ey Kadir ey Esirgeyen ey
     Rahmeyle kuluna Bağışlayan ey.

               Sığındım Hazretine ey İlahi
               Yaratan, tüm alemin sığınağı.

     Vermek sendendir benden istemek
     Ey Celal dolu Allah bütün dilek.

               Allah ey dileklerimi sen kolay kıl
               Kerimsin lutfünle  derde deva kıl.

     Kereminle bağışla ey bilen zat
     Ahiret azabından kılgıl azat.

               Allah ey şeytanlar şerrinden sakla
               Kamu yazıklarımı hem sen akla.

     Kamu yazıklarımdan tevbe kıldım
     Kendimde değildim şimdi ayıldım.

               Demiyorum beni candan ayırma
               Son günümde imanımdan ayırma.

     Allah ey herkesin feryadına yet
     Kamu çaresizlerin yardımına yet.

               Kulun asinin sen her isteğin ver
               Bu devasız dertliğe dileğin ver.

     Allah ey sen bağışla takatım yok
     Senin önüne layık taatım yok.

               Allah ey pak zatının saygısından
               Ayırgıl bizi şeytan kaygısından.

     Allah ey herkesi kulluğa has et
     Beni benden alıp bir yol halas et.

               Bana tevfik suyundan sen içirgil
               Kerem ile günahlarımı bağışla.

     Ki bilmeden çok günahlar işledim
     Gönülleri yıkıp üzüntü verdim.

               Ki her asi olan rahmete layık
               Gel ey Ahmet duaya ol muvafık.

Ruhumdan da dileyerek okuyunuz
     Dert ve halim azgınlaştı var mı tabib
     Durumumu sana dedim yalnız habib
     İstekliler ülüş aldı ben nasipsiz
     Ülüş diye iki büklüm geldim işte.

               İkinci defter sözleri armağanım
               Ruhumdan da dileyerek okuyunuz
               Duamdır bu ulaştırsın Yüce Allah
               Rahman İgem sana sundum geldim işte.

     Hikmetlerden nasip alan göze alsın
     İçtenlikle göze alıp didar görsün
     Şartı budur riyazete boyun sunsun
     Candan geçip cananeyi gördüm işte.

               Didar için çok diledim amin deyin
               İstekliler halim görüp üzülünüz
               Yolda kalan Kul Ahmete yol veriniz
               Yol arayıp boynun büküp geldim işte.

     Hoca Ahmet dilesen de Hak'tan dile
     Başın ile erenlere hizmet eyle
     İlgi bulsan halka kurup sohbet eyle 
     Halka içre uyanarak durdum işte...